การพัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคเลปโตสไปโรซิส โดยกลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.) อำเภอม่วงสามสิบ จังหวัดอุบลราชธานี
Development of Prevention and Control on leptospirosis Model of the District Health Board (DHB), Muangsamsip District, Ubon Ratchathani Province
คำสำคัญ:
โรคเลปโตสไปโรซิส, การควบคุมโรค, พชอ., อสม., การวิจัยเชิงปฏิบัติการบทคัดย่อ
การวิจัยเชิงปฏิบัติการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสถานการณ์การป้องกันและควบคุมโรคเลปโตสไปโรซิส 2) พัฒนารูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคที่เหมาะสมกับบริบทของพื้นที่ และ 3) ประเมินผลการใช้รูปแบบที่พัฒนาขึ้น โดยดำเนินการในพื้นที่อำเภอม่วงสามสิบ จังหวัดอุบลราชธานี กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.) จำนวน 21 คน ที่ได้จากการเลือกแบบเจาะจง และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) จำนวน 270 คน ที่ได้จากการสุ่มอย่างง่าย เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บข้อมูล ได้แก่ แบบสอบถาม แนวทางการสนทนากลุ่ม และแบบสังเกตพฤติกรรม วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติเชิงพรรณนาและสถิติ Paired Samples t-test และข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษา พบว่ารูปแบบเดิมขาดการบูรณาการและการมีส่วนร่วมของชุมชน รูปแบบที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วย 5 องค์ประกอบ ได้แก่ 1) โครงสร้างการดำเนินงานที่เหมาะสม 2) การพัฒนาศักยภาพ อสม. 3) กระบวนการทำงานเชิงรุกและเชิงรับแบบมีส่วนร่วม 4) การจัดการข้อมูลระบาดวิทยา และ 5) ระบบติดตามและประเมินผล โดยผลการประเมินหลังการพัฒนาพบว่าค่าเฉลี่ยด้านการมีส่วนร่วม ความรู้ พฤติกรรมการป้องกันโรคและความพึงพอใจของกลุ่มตัวอย่างเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.001)
เอกสารอ้างอิง
พรพิทักษ์ พันธ์หล้า และวิมวิการ์ ศักดิ์ชัยนานนท์. แนวทางการป้องกันและควบคุมโรคเลปโตสไปโรสิสโดยใช้หลักการทางระบาดวิทยาและการทําประชาสังคมในชุมชน. นนทบุรี: กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข; 2564.
กองระบาดวิทยา สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. รายงานการเฝ้าระวังโรคโรคเลปโตสไปโรซิส. นนทบุรี: กองระบาดวิทยา สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงสาธารณสุข; 2565.
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุบลราชธานี. สถานการณ์โรคติดต่อ ปี พ.ศ. 2565. อุบลราชธานี: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุบลราชธานี; 2566.
สำนักงานสาธารณสุขอำเภอม่วงสามสิบ. เอกสารประกอบการประเมินคัดเลือก สำนักงานสาธารณสุขอำเภอดีเด่นระดับประเทศ ประจำปี 2567. อุบลราชธานี: สำนักงานสาธารณสุขอำเภอม่วงสามสิบ; 2567.
Cohn E (Editor). Principles of communjity engagement. 3rd ed. Washinton: US center for disease control and prevention; 2024.
Strand K, Marullo S, Cutforth N, Stoecker R, Donohue P. Principles of Best Practice for Community-Based Research. Mich J Community Serv Learn. 2003;Spring:5–15.
Wampler B. Participation, Representation, and Social Justice: Using Participatory Governance to Transform Representative Democracy. Policy. 2012;44(4):1–13.
รวิสา จิรโรจน์วัฒน, มานิตย์ ดีเอื้อม ชะเอม มหากัณฑ์. ผลสําเร็จของระบบการเฝ้าระวังโรคและภัยสุขภาพโดยชุมชน. วารสารควบคุมโรค. 2560;43(22):172–82.
Hassan M, Bejo S, Nordin N, Hayati R, et al. Community’s Knowledge, Attitude and Practice toward Leptospirosis and its Prevention and Control: A Systematic Review. Maced J Med Sci. 2023;(11(E)):136-144.
WHO. Health organization. Health for all series no. 1: Primary health care. Geneva: World Health Organization; 1978.
ราชกิจจานุเบกษา. ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับพื้นที่ พ.ศ. 2561 [Internet]. 2561 [cited 2024 Oct 21]. Available from: https://www.ratchakitcha.soc.go.th › 2561 › 1.PDF
กระทรวงมหาดไทย. คณะกรรมการนโยบายพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับพื้นที่ [Internet]. 2561 [cited 2024 Oct 12]. Available from: http://www.ppb.moi.go.th › midev01 › upload
Nguyen TTH, Vu TH, Nguyen TH. Applying action research in community health intervention: A practical framework for local engagemen. Health Soc Care Community. 2021;29(6):e240.
Zhang Y, Zhang D. A reflective practice model based on participatory action research for improving primary healthcare service. Int J Env Res Public Health. 2020;17(9):e3018.
Pourhoseingholi MA, Vahedi M, Rahimzadeh M. Sample size calculation in medical studies: a practical guide. J Res Med Sci. 2023;28:e18.
Thongyen K, Kaewpan W, Yamabhai I. Factors associated with leptospirosis preventive behaviors among farmers in Phayao province, Thailand. Int J Env Res Public Health. e2763;(18):5.
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุบลราชธานี. รายงานการดำเนินงานพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ (พชอ.) อำเภอม่วงสามสิบ ปีงบประมาณ 2565. อุบลราชธานี: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุบลราชธานี; 2565.
สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส. รายงานผลการขับเคลื่อนกลไก พชอ. เพื่อการป้องกันโรคติดต่อในชุมชน: กรณีศึกษาโรคเลปโตสไปโรซิส. นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข; 2564.
Thongkhamcharoen R, Kaewpan W. Validity and reliability of health behavior questionnaires: a practical guideline for nurse researchers. Nurs J Burapha Univ. 2022;30(2):13–22.
Panyasri R, Chantarasombat C. Reliability analysis of dichotomous tests using KR-20 and its interpretation. J Edu Meas Mahasarakham Univ. 2021;27(1):89–101.
Cronbach, L. J. Essentials of psychological testing. 5th ed. NY: Harper & Row; 1990.
Taber KS. The use of Cronbach’s alpha when developing and reporting research instruments in science education. Res Sci Edu. 2020;50(3):137–1379.
Neto R, de Souza DF, Dias GF, Celestino MS, Gurgel AM,, et al. A multi-criterion model for evaluating the quality of qualitative research. Int J Sci Manag Tour. 2023;9(6):3884–911.
Srisaeng P, Yaemjamuang N. Development of qualitative interview tools with content validity in community-based nursing research. Thai J Nurs Counc. 2022;37(2):45–56.
Kesornbua S, Pinitsoontorn S. Participatory action research: building learning communities in Thai health promotion contexts. J Public Hlth Nurse. 2021;35(2):112–22.
ศิริกุล วรรณภา. การวิเคราะห์ผลลัพธ์ทางคลินิกของผู้ป่วยโรคเลปโตสไปโรซิสในโรงพยาบาลชุมชน. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2565;51(1):1–10.
Rahim F, Suryani S, Dwidjo S. Impact of active case surveillance on leptospirosis mortality in agricultural areas of Indonesia. J Trop Med. 2021;26(3):122–30.
World Health Organization. Community Engagemen: A Health Systems Perspective. Geneva: WHO; 2023.
Schneider MC, Najera P, Aldighieri S, et al. Leptospirosis risk mapping using GIS in Brazil: A pilot for intervention targeting. Int J Env Health Re. 2021;31(2):144–57.
De Guzman JM, Santos LA, Ruiz LA. Behavior change intervention to prevent leptospirosis in rural agricultural workers in the Philippines. Asian Pac J Trop Dis. 2020;10(6):389–96.
กองโรคติดต่อ กรมควบคุมโรค. รายงานผลการดำเนินงานโครงการประเมินความเสี่ยงต่อโรคเลปโตสไปโรซิสในพื้นที่เกษตรกรรม. กรุงเทพมหานคร: กระทรวงสาธารณสุข; 2565.
สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ. รายงานผลการอบรมเชิงปฏิบัติการอาสาสมัครสาธารณสุขและเจ้าหน้าที่สาธารณสุขด้านโรคติดเชื้อเขตร้อน. นนทบุรี: สปสช.; 2566.
พรพรรณ เกษมสุข. การบูรณาการภาคีเครือข่ายเพื่อจัดการปัญหาสุขภาพในระดับอำเภอ. วารสารสุขภาพชุมชน. 2566;18(3):59–72.
Thavorncharoensap M, Yothasamut J, Teerawattananon Y. District-level health data centers improve priority setting in Thailand: Evidence from pilot projects. BMC Health Serv Res. 2023;23(1):e144.
Yusuf M, Karim N, Halim A. Community-based risk communication and behavior change for leptospirosis in rural Malaysia. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2021;52(4):512–20.
Kim Y, Park H, Lee M. Participatory health planning and resource allocation: Lessons from decentralized public health in Kore. Int J Health Policy Manag. 2022;11(6):785–92.
