ลักษณะของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการขาดนัดของผู้ป่วย โรคความดันโลหิตสูงที่มารับบริการในโรงพยาบาลบ้านตาก จังหวัดตาก

พวงพยอม  หมีโชติ; มงคล สุริเมือง

ผู้แต่ง

พวงพยอม หมีโชติ โรงพยาบาลบ้านตาก, จังหวัดตาก
มงคล สุริเมือง วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี พุทธชินราช, คณะพยาบาลศาสตร์, สถาบันพระบรมราชชนก

คำสำคัญ:

ความดันโลหิตสูง, การขาดนัด, ปัจจัยเสี่ยง, การควบคุมความดันโลหิต

บทคัดย่อ

การศึกษาเชิงพรรณนา แบบย้อนหลัง มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาลักษณะทั่วไปของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่ขาดนัด และวิเคราะห์ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการขาดนัดในโรงพยาบาลบ้านตาก จังหวัดตาก เก็บข้อมูลจากผู้ป่วย 780 คน ระหว่างเดือนตุลาคม 2566 ถึงกันยายน 2567 ด้วยเครื่องมือที่ผู้วิจัยได้สร้างขึ้นจากการทบทวนวรรณกรรม ผ่านการตรวจสอบคุณภาพ ได้ค่าความเที่ยง และค่าความเชื่อมั่นเท่ากับ 1.00 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและวิเคราะห์ปัจจัยที่สัมพันธ์กับการขาดนัดด้วยสถิติถดถอยโลจิสติก

ผลการศึกษา พบว่า ผู้ป่วยขาดนัดส่วนใหญ่เป็นเพศชาย ร้อยละ 54.6 ค่ามัธยฐานอายุ 60 ปี ปัจจัยที่มีนัยสำคัญทางสถิติและสัมพันธ์กับการขาดนัด ได้แก่ ผู้ที่ไม่ได้รับการศึกษา (aOR = 10.01, p = 0.004) ผู้ป่วยที่อาศัยในตำบลแม่สลิด (aOR = 2.70, p = 0.008) ผู้ที่มีระยะเวลาป่วยมากกว่า 5 ปี (aOR = 6.68, p < 0.001) มีโรคร่วมเป็นโรคหลอดเลือดสมอง (aOR = 4.58, p = 0.026), สูบบุหรี่ (aOR = 2.96, p = 0.016), และดื่มแอลกอฮอล์ (aOR = 2.32, p = 0.041) ส่วนปัจจัยที่ช่วยลดโอกาสการขาดนัด ได้แก่ อายุมากขึ้นทุก 1 ปี โอกาสขาดนัดลดลง 0.97 เท่า (aOR = 0.97, p = 0.033) การศึกษาระดับปริญญา (aOR = 0.13, p = 0.002) มีโรคไขมันในหลอดเลือดสูง (aOR=0.08, p = 0.048) และได้รับการรักษาด้วยยา Atenolol (aOR = 0.14, p = 0.003)

การศึกษานี้ชี้ให้เห็นว่าปัจจัยด้านประชากรศาสตร์ สุขภาพ และพฤติกรรมมีส่วนสำคัญต่อการขาดนัดของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง ข้อเสนอแนะ ควรมีการพัฒนาระบบนัดหมายที่ยืดหยุ่น การให้ความรู้เกี่ยวกับผลกระทบของพฤติกรรมเสี่ยง และการสนับสนุนด้านสังคมและเศรษฐกิจเพื่อลดอัตราการขาดนัด

เอกสารอ้างอิง

เชม ฟ้ามิตินนท์, พัฒน์ศรี ศรีสุวรรณ, กุลเชษฐ์ เกษะโกมล, และ สุภัชฌา เก่งพานิช. (2564). ปัจจัยที่มีผลต่อพฤติกรรมการรับประทานยารักษาโรคความดันโลหิตสูงในผู้ป่วยสูงอายุ. วารสารระบบบริการปฐมภูมิและเวชศาสตร์ครอบครัว, 4(3), 59-68. https://so03.tci-thaijo.org/index.php/PCFM/article/view/254570

นฤมล สบายสุข และ ลำพรรณ แสนบิ้ง. (2566). การพัฒนาระบบการดูแลผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงผิดนัด. วารสารสิ่งแวดล้อมศึกษาการแพทย์และสุขภาพ, 8(2), 465-477. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/hej/article/view/265788

นลินี หนูห่วง. (2566). ความสัมพันธ์ระหว่างความรอบรู้ด้านสุขภาพกับ พฤติกรรมการดูแลสุขภาพของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง. วารสารสิ่งแวดล้อมศึกษาการแพทย์และสุขภาพ, 8(4), 264-274. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/hej/article/view/268805

นันทภัค ชนะพันธ์. (2563). ผู้ป่วยโรคซึมเศร้า : บทบาทพยาบาลในการดูแลเพื่อส่งเสริมการดูแลตนเองของผู้ป่วย. วารสารพยาบาลศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 32(1), 76-88. https://he01.tci-thaijo.org/index.php/CUNS/article/view/249631

Andersen, R., & Newman, J. F. (1973). Societal and individual determinants of medical care utilization in the United States. The Milbank Memorial Fund Quarterly. Health and Society, 95-124. https://doi.org/10.2307/3349613

Apfel, F., & Tsouros, A. D. (2013). Health literacy: The solid facts. Copenhagen: World Health Organization, 15(1), 3-26. https://www.who.int/europe/publications/i/item/9789289000154

Appel, H., Ai, A., & Tingir, S. (2019). Missed appointments by hypertension patients in transitional care: Race and insurance correlates. Journal of Public Health Issues and Practices, 3, 157. https://doi.org/10.33790/jphip1100157

Carey, R. M., Whelton, P. K., & 2017 ACC/AHA Hypertension Guideline Writing Committee (2018). Prevention, detection, evaluation, and management of high blood pressure in adults: Synopsis of the 2017 American College of Cardiology/American Heart Association Hypertension Guideline. Annals of Internal Medicine, 168(5), 351–358. https://doi.org/10.7326/M17-3203

Das, B., Neupane, D., Singh Gill, S., & Bir Singh, G. (2021). Factors affecting non-adherence to medical appointments among patients with hypertension at public health facilities in Punjab, India. Journal of Clinical Hypertension, 23(4), 713–719. https://doi.org/10.1111/jch.14142

Department of Disease Control, M. o. P. H. (2020). NCD system V.1.2: Results of the 6th National Health Examination Survey of Thailand in 2024. Retrieved Aug 12 from http://ncd.ddc.moph.go.th/system/#/healthexam-list

Department of Disease Control, M. o. P. H. (2023). Number and mortality rate from 5 non-communicable diseases (2017–2021). Retrieved Aug 12 from https://www.ddc.moph.go.th/dncd/forecast_detail.php?publish=13744

Ghaderi Nasab, Z., Sharifi, H., & Mangolian Shahrbabaki, P. (2024). Facilitators of medication adherence in patients with hypertension: A qualitative study. Frontiers in Public Health, 12, 1372698. https://doi.org/10.3389/fpubh.2024.1372698

Ghislandi, S., Manachotphong, W., & Perego, V. M. (2015). The impact of Universal Health Coverage on health care consumption and risky behaviours: Evidence from Thailand. Health Economics, Policy and Law, 10(3), 251-266. https://doi.org/10.1017/S1744133114000334

Jareebi, M. A. (2024). The association between smoking behavior and the risk of hypertension: Review of the observational and genetic evidence. Journal of Multidisciplinary Healthcare, 17, 3265-3281. https://doi.org/10.2147/JMDH.S470589

Kario, K., Hoshide, S., & Mogi, M. (2024). Hypertension treatment up-date on world hypertension day 2024: Current status and future prospects in Asia. Hypertension Research, 47(7), 1763-1765. https://doi.org/10.1038/s41440-024-01744-1

Kavanagh, S. A., & Graham, M. (2019). How gender inequity impacts on men’s health. An exploration of theoretical pathways. International Journal of Men's Social and Community Health, 2(1), e11-e21. https://doi.org/10.22374/ijmsch.v2i1.5

Leggio, M., Lombardi, M., Caldarone, E., Severi, P., D'emidio, S., Armeni, M., Bravi, V., Bendini, M. G., & Mazza, A. (2017). The relationship between obesity and hypertension: An updated comprehensive overview on vicious twins. Hypertension Research, 40(12), 947-963. https://doi.org/10.1038/hr.2017.75

Mansouri, A., Khosravi, A., Mehrabani-Zeinabad, K., Kopec, J. A., Adawi, K. I. I., Lui, M., Abdul Rahim, H. F., Anwar, W., Fadhil, I., Sulaiman, K., Bazargani, N., Saade, G., Farhan, H. A., AlMahmeed, W., Bokhari, S. S., Hassen, N., Alandejani, A., Shirani, S., Abdin, A., Manla, Y., … Sarrafzadegan, N. (2023). Trends in the burden and determinants of hypertensive heart disease in the Eastern Mediterranean region, 1990-2019: An analysis of the Global Burden of Disease Study 2019. EClinicalMedicine, 60, 102034. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2023.102034

McCarthy, C. P., Bruno, R. M., Rahimi, K., Touyz, R. M., & McEvoy, J. W. (2025). What is new and different in the 2024 European society of cardiology guidelines for the management of elevated blood pressure and hypertension? Hypertension, 82(3), 432-444. https://doi.org/10.1161/HYPERTENSIONAHA.124.24173

Mills, K. T., Stefanescu, A., & He, J. (2020). The global epidemiology of hypertension. Nature Reviews. Nephrology, 16(4), 223–237. https://doi.org/10.1038/s41581-019-0244-2

Ministry of Public Health. (2024). Health Data Center. Retrieved Feb 24 from https://hdcservice.moph.go.th/hdc/main/index.php

Nonkhuntod, R., & Yu, S. (2018). Lessons from Thailand: Universal healthcare achievements and challenges. International Journal of Social Economics, 45(2), 387-401. https://doi.org/10.1108/IJSE-03-2017-0107

Santosa, A., Zhang, Y., Weinehall, L., Zhao, G., Wang, N., Zhao, Q., Wang, W., & Ng, N. (2020). Gender differences and determinants of prevalence, awareness, treatment and control of hypertension among adults in China and Sweden. BMC Public Health, 20(1), 1763. https://doi.org/10.1186/s12889-020-09862-4

Smith, J., Brown, K., & Taylor, M. (2022). Barriers to healthcare access among stroke survivors: A systematic review. Journal of Stroke Care, 15(3), 210–218. https://doi.org/10.1016/j.jsc.2022.03.004

Tangcharoensathien, V., Witthayapipopsakul, W., Panichkriangkrai, W., Patcharanarumol, W., & Mills, A. (2018). Health systems development in Thailand: A solid platform for successful implementation of universal health coverage. The Lancet, 391(10126), 1205-1223. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)30198-3

Tanglai, W., Jeamjitvibool, T., Chen, P., Lockwood, M. B., & Cajita, M. (2025). Gender and sex-based differences in hypertension risk factors among non-Hispanic Asians adults in the United States. The Journal of Cardiovascular Nursing, 40(3), 280–289. https://doi.org/10.1097/JCN.0000000000001147

Vidal-Petiot, E. (2022). Thresholds for hypertension definition, treatment initiation, and treatment targets: recent guidelines at a glance. Circulation, 146(11), 805-807. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.121.055177

Wang, H., & Lee, C. (2023). Adherence to follow-up appointments in patients with hyperlipidemia: Role of provider counseling. BMC Health Services Research, 23(1), 112. https://doi.org/10.1186/s12913-023-09567-4

World Health Organization. (2022). High Blood Pressure – Measure Accurately, Control It and Live Longer. https://www.who.int/srilanka/news/detail/16-05-2022-high-blood-pressure---measure-accurately--control-it-and-live-longer

Yamane, T. (1973). Statistics: An Introductory Analysis. Harper and Row.