การประเมินผลการขับเคลื่อนงานองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพต้นแบบ กรณีศึกษาโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านถ่อน ตำบลไม้กลอน อำเภอพนา จังหวัดอำนาจเจริญ
คำสำคัญ:
องค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพต้นแบบ, การประเมินผล, รูปแบบประเมินซิปบทคัดย่อ
การศึกษาครั้งนี้ เป็นวิจัยประเมินผลโดยใช้รูปแบบประเมินซิป (CIPP Model) เพื่อประเมินผลการขับเคลื่อนงานองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพ การรับรู้การดำเนินงานและแนวทางการดำเนินงานพัฒนาการขับเคลื่อนงานองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพ ศึกษาในกลุ่มตัวอย่าง 3 กลุ่ม เลือกแบบเฉพาะเจาะจงตามเกณฑ์คัดเข้า คือ 1) กลุ่มผู้บริหาร 2 คน 2) กลุ่มผู้ให้บริการ 28 คน และ 3) กลุ่มผู้รับบริการ ประชาชนที่เข้าร่วมกิจกรรมการสร้างความรอบรู้สุขภาพกกลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรัง 101 คน รวมทั้งหมด ดำเนินการศึกษาระหว่างวันที่ 1 มีนาคม - 31 มิถุนายน 2567 เครื่องมือการวิจัยใช้แบบสัมภาษณ์และแบบสอบถาม วิเคราะห์ด้วยสถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลศึกษา พบว่า 1) ปัจจัยด้านบริบท มีการสนับสนุนจากผู้นำองค์กรในการประกาศนโยบายให้ ถ่ายทอดให้เจ้าหน้าที่รับรู้ สนับสนุนการจัดบริการและจัดสิ่งแวดล้อมเอื้อต่อสุขภาพ 2) ด้านปัจจัยนำเข้ามีความชัดเจนของโครงการ สนับสนุนงบประมาณจากหน่วยงานเกี่ยวข้องและจัดกำลังคนเหมาะสม ส่งเสริมเจ้าหน้าที่ด้านพัฒนาความรอบรู้ผ่านการจัดกิจกรรมอบรม 3) ปัจจัยด้านกระบวนการ บูรณาการการทำงานอย่างมีส่วนร่วม กำหนดเป้าหมายและกิจกรรมที่ชัดเจน การส่งต่อข้อมูลและติดตามประเมินผล 4) ปัจจัยด้านผลผลิต มีการนำเทคโนโลยีมาใช้ให้เข้าถึงข้อมูลและบริการหลายช่องทางเพื่อสื่อสารกับผู้รับบริการ เกิดการดูแลผู้ป่วยแบบมีส่วนร่วม มีการให้คำแนะนำ ผลลัพธ์ที่ได้ คือ มีแนวปฏิบัติชัดเจนในการดำเนินงานดังนี้ 1) กำหนดผู้รับผิดชอบที่ชัดเจน มีผู้รับผิดชอบหลักและคณะทำงานองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพของหน่วยงาน 2) คณะกรรมการนำประเด็นมุ่งของอำเภอมากำหนดเป็นแผนงานของพื้นที่และติดตามจนถึงระดับหมู่บ้าน 3) มีการขับเคลื่อนองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลชัดเจน 4) มีการกำหนดตัวชี้วัด และ 5) ติดตามประเมินอย่างต่อเนื่อง ผลการประเมินความพึงพอใจภาพรวมต่อการให้บริการอยู่ระดับดีมาก การรับรู้ของเจ้าหน้าที่ภาพรวมอยู่ระดับดีมาก และการรับรู้ของกลุ่มผู้บริการภาพรวมอยู่ระดับดีมาก พบปัจจัยความสำเร็จของการดำเนินงาน คือ ความเข้มแข็งของชุมชนและระบบการจัดการจนเกิดผลลัพธ์ในการดำเนินการที่สามารถเป็นต้นแบบ
เอกสารอ้างอิง
สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติประเด็น (13) การเสริมสร้างให้คนไทยมีสุขภาวะที่ดี [อินเทอร์เน็ต]. 2560 [เข้าถึงเมื่อ 6 ม.ค. 2567] เข้าถึงได้จาก: http://nscr.nesdb.go.th/wp-content/uploads/2020/08/FVCT-เล่ม-13.pdf
คณะกรรมการร่างรัฐธรรมนูญ. รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย. สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร.กรุงเทพฯ: สำนักการพิมพ์สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร; 2560.
Sarensen K, Brand H. Health literacy lost in translations? Introducing the European health literacy glossary. Health Promot Int 2014;29(4):634-44.
Sarensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z, et al. Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health. 2012;12:80.
กระทรวงสาธารณสุข. แผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560-2564). [อินเทอร์เน็ต]. 2560 [เข้าถึงเมื่อ 6 ม.ค. 2567] เข้าถึงได้จาก hpc.go.th/data/HL/nationalHealthDevelopment12.pdf
วิมล โรมา, บรรณาธิการ. รายงานการสำรวจความรอบรู้ด้านสุขภาพของประชาชนไทยอายุ 15 ปีขึ้นไป พ.ศ.2562. สำนักงานโครงการขับเคลื่อนกรมอนามัย 4.0 เพื่อความรอบรู้ด้านสุขภาพของประชาชน. กรุงเทพฯ: ฟันนี่พับบลิชชิ่ง; 2563.
นิสา ปัญญา. ความรอบรู้ด้านสุขภาพของอสม. หมอประจำบ้าน เขตสุขภาพที่ 10. [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [เข้าถึงเมื่อ 6 ม.ค. 2567] เข้าถึงได้จาก http://do10.hss.moph.go.th.
กองสุขศึกษา กรมบริการสนับสนุนสุขภาพ. สรุปผลการประเมินศักยภาพในการจัดการสุขภาพตนเองของประชาชนกลุ่มเป้าหมาย ปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 (มีความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ. [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [เข้าถึงเมื่อ 6 ม.ค. 2567] เข้าถึงได้จาก https://hed.go.th.
Nutbeam, D. The evolving concept of health literacy. Soc Sci Med, 67(12), 2072-2078. 2008.
กรมอนามัย. คู่มือการพัฒนาองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพ นนทบุรี: กรมอนามัย; 2562.
กรมอนามัย. รายงานผลการสำรวจความรอบรู้ด้านสุขภาพต่อการป้องกันโควิด 19 ในประชาชนทั่วไปในสถานประกอบการและชุมชนกลุ่มเปราะบาง; การประชุมศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉิน กรมอนามัย (EOC); วันที่ 29 กรกฎาคม 2564; ห้องประชุมสมบูรณ์ วัชโรทัย กรมอนามัย; 2564.
ศูนย์รวมข้อมูลและกิจกรรมส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพของประเทศไทย. [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [เข้าถึงเมื่อ 6 มกราคม 2567] เข้าถึงได้จาก https://sasukoonchai.anamai.moph.go.th
ยุพิน รอดประพันธ์. การประเมินโครงการโรงเรียนคุณธรรมโดยประยุกต์ใช้รูปแบบการประเมินซิปป์ (CIPP Model) โรงเรียนวัดห้วยธารทหาร สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานครสวรรค์ เขต 3. นครสวรรค์ : โรงเรียนวัดห้วยธารทหาร. 2561.
บุญชม ศรีสะอาด. การวิจัยเบื้องต้น. พิมพ์ครั้งที่ 7. กรงเทพฯ: สุวีริยาส์น. 2545.
สายชล คล้อยเอี่ยม. ผลของการสนับสนุนและส่งเสริมให้เกิดการพัฒนา องค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพ ในสถานบริการสุขภาพภาครัฐ ในปฏิบัติการ “สาสุข อุ่นใจ”. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข. 2566. 17 (3):429-441.
ประจักษ์ จันทะราช. การพัฒนารูปแบบการส่งเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพสำหรับประชาชนกลุ่มวัยทำงานจังหวัดขอนแก่น. วารสารการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อม. 2564. 45(1):81-90.
เอื้อจิต สุขพูล, ชลดา กิ่งมาลา, ภาวิณี แพงสุข, ธวัชชัย ยืนยาว, วัชรีวงค์ หวังมั่น. ผลของโปรแกรมการพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพสำหรับประชาชนกลุ่มวัยทำงาน. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2563. 29(3):419-429.
อารีย์ แร่ทอง. ความรอบรู้ด้านสุขภาพและพฤติกรรมสุขภาพ 3อ2ส ของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน กรณีศึกษาตำบลหินตก อำเภอร่อนพิบูลย์ จังหวัดนครศรีธรรมราช. วารสารวิชาการ กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ, 2562. 15(3):62-70.
จันทิยา เนติวิภัชธรรม และวนิดา อุตตรนคร. ผลการประเมินองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพในหน่วยบริการสาธารณสุขที่เข้าร่วมกิจกรรม“สาสุข อุ่นใจ 2565”เขตสุขภาพที่ 7. วารสารศูนย์อนามัยที่ 7 ขอนแก่น. 2565. 14(2):67-78.
วิทญา ตันอารีย์ และพรสุข หุ่นนิรันดร์. การพัฒนารูปแบบองค์กรรอบรู้สุขภาพเกี่ยวกับภาวะน้ำหนักเกินของนักศึกษาในมหาวิทยาลัยราชภัฏภาคเหนือตอนบน. วารสารวิจัยราชภัฏเชียงใหม่. 2564. 22(3):52-72.
กองส่งเสริมความรอบรู้และการสื่อสารสุขภาพ กรมอนามัย. เครื่องมือประเมินองค์กรรอบรู้ด้านสุขภาพในกิจกรรม “สาสุข อุ่นใจ”. [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [เข้าถึงเมื่อ 6 ม.ค. 2567] เข้าถึงได้จาก https://sasukoonchai.anamai. moph.go.th /status.php
วชิระ เพ็งจันทร์. ความรอบรู้ด้านสุขภาพ. การประชุมเชิงปฏิบัติการพัฒนาศักยภาพ บุคลากรกรมอนามัย เรื่อง ความรอบรู้สุขภาพมุ่งสู่ประเทศไทย. กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. 2560.
Sørensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z, et al. Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC public health. 2012;12(1):1-13.
จุฑามาศ ปุญญปุระ. การพัฒนารูปแบบการสร้างเสริมความรอบรู้ด้านสุขภาพของพนักงานโรงงานในจังหวัดนครสวรรค์. วารสารสาธารณสุขมูลฐาน (ภาคเหนือ). 2567. 34(2):4-11.
