ประสิทธิผลของโปรแกรม “สูงวัยมหาชนะชัย ฟันดี” ต่อความรอบรู้ทันตสุขภาพและพฤติกรรม การดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ อำเภอมหาชนะชัย จังหวัดยโสธร
คำสำคัญ:
ความรอบรู้ทันตสุขภาพ, แรงสนับสนุนทางสังคม, พฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปาก, ผู้สูงอายุบทคัดย่อ
การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยกึ่งทดลอง แบบ 2 กลุ่ม มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประสิทธิผลของโปรแกรม “สูงวัยมหาชนะชัย ฟันดี” ต่อความรอบรู้ทันตสุขภาพและพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ อำเภอมหาชนะชัย จังหวัดยโสธร ประชากร คือ ผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ในอำเภอมหาชนะชัย จังหวัดยโสธร จำนวน 7,260 คน คำนวณขนาดตัวอย่างได้จำนวน 64 คน แบ่งเป็นกลุ่มทดลอง จำนวน 32 คน และกลุ่มเปรียบเทียบ จำนวน 32 คน เลือกกลุ่มตัวอย่างตามเกณฑ์การคัดเข้า เกณฑ์การคัดออกจากการศึกษา และสุ่มตัวอย่างแบบง่าย กลุ่มทดลองจะได้รับกิจกรรมตามโปรแกรม “สูงวัยมหาชนะชัย ฟันดี” 3 ระยะกิจกรรม ดังนี้ ระยะที่ 1 พัฒนาความรอบรู้ด้านทันตสุขภาพ ประกอบด้วยกิจกรรมรอบรู้เรื่องช่องปาก กิจกรรมเบิ่งแยงสุขภาพฟัน และกิจกรรมสูงวัย ใส่ใจ ฟันดี ระยะที่ 2 การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากของตนเอง ร่วมกับแรงสนับสนุนทางสังคม ประกอบด้วย กิจกรรมเยี่ยมยาม ถามข่าวและกิจกรรมบอกเล่าฟันดี ระยะที่ 3 ติดตาม และการประเมินประสิทธิของโปรแกรม ประกอบด้วยกิจกรรมสรุปกิจกรรมและประเมินผล รวมระยะเวลา 12 สัปดาห์ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามที่มีค่าความเชื่อมั่นสัมประสิทธิ์อัลฟ่าของครอนบาคระหว่าง 0.83-0.93 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและ
สถิติเชิงอนุมาน โดยใช้สถิติ Independent sample t-test
ผลการวิจัยพบว่า ภายหลังการทดลอง กลุ่มทดลองมีคะแนนเฉลี่ยความรอบรู้ด้านทันตสุขภาพในการดูแลสุขภาพช่องปาก คะแนนเฉลี่ยแรงสนับสนุนทางสังคมในการดูแลสุขภาพช่องปาก คะแนนเฉลี่ยพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปาก มากกว่ากลุ่มเปรียบเทียบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P-value<0.05 ) และมีคะแนนเฉลี่ยปริมาณแผ่นคราบจุลินทรีย์น้อยกว่ากลุ่มเปรียบเทียบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P-value<0.05)
ผลการวิจัยครั้งนี้แสดงให้เห็นว่า โปรแกรม “สูงวัยมหาชนะชัย ฟันดี” โดยประยุกต์ใช้แนวคิดความรอบรู้ทันตสุขภาพและทฤษฎีแรงสนับสนุนทางสังคม สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในกิจกรรมส่งเสริมการดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุได้
เอกสารอ้างอิง
พวงทอง ไกรพิบูลย์. ผู้สูงอายุ (Older person). [อินเตอร์เน็ต]. 2561. [เข้าถึงเมื่อ 20 ม.ค. 2566]. เข้าถึงได้จาก: https://haamor.com/ผู้สูงอายุ.
รวีวรรณ สุรเศรณีวงศ์. สุขภาพช่องปากในผู้สูงอายุ. วารสารโรงพยาบาลเจริญกรุงประชารักษ์ 2561;14 (1):87-100.
สำนักทันตสาธารณสุข กรมอนามัย. สำรวจสุขภาพช่องปากแห่งชาติ ครั้งที่ 9. กรุงเทพฯ: กรมอนามัยกระทรวงสาธารณสุข; 2566.
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดยโสธร. ระบบข้อมูลสุขภาพ (Health Data Center: HDC). [อินเตอร์เน็ต]. 2561. [เข้าถึงเมื่อ 20 ม.ค. 2566]. เข้าถึงได้จาก:https://yst.hdc.moph.go.th/hdc/main/index_pk.php.
จุฑารัตน์ นัยวัฒน และคณะ. ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อพฤติกรรมการดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ อำเภอร่องคำ จังหวัดกาฬสินธุ์. [วิทยานิพนธ์ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. กาฬสินธุ์: มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์; 2561.
วชิระ เพ็งจันทร์. เอกสารการประชุมเชิงปฏิบัติการพัฒนาศักยภาพบุคลากรกรมอนามัยเรื่องความรอบรู้สุขภาพมุ่งสู่ประเทศไทย. นนทบุรี: กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข; 2560.
House, J.S. The association of social relationship and activities with mortality: Community health study. American Journal Epidemiology 1981;3(7):25-30.
สุขณิษา อินแกว. ประสิทธิผลของโปรแกรมการดูแลสุขภาพช่องปากผ้สูงอายุ กรณีศึกษา: อําเภอนาหม่อม จังหวัดสงขลา. วารสารวิชาการป้องกันควบคุมโรค สคร.2 พิษณุโลก 2563;2:28-39.
Katz S. Assessing self-maintenance: activities of daily living, mobility and instrumental activities of daily living. J Am Geriatr Soc 1983;31(12):721-7.
Quigley G and Hein JW. Comparative Clean-sing Efficacy of Manual and Power Brushing. Journal of American Dentistry Association 1962;1(2):101-105.
ภัทราภรณ์ คำรินทร์. ประสิทธิผลของโปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพช่องปากโดยประยุกต์แนวคิดความรอบรู้ด้านสุขภาพร่วมกับการรับรู้ความสามารถของตนเองและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อสภาวะปริทันต์ในผู้สูงอายุ อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่. [วิทยานิพนธ์ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. พะเยา. มหาวิทยาลัยพะเยา; 2565.
นิศานาถ ไกร. ประสิทธิผลของโปรแกรมทันตสุขศึกษาในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการป้องกันโรคฟันผุในนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 อําเภอทุ่งใหญ่ จังหวัดนครศรีธรรมราช. [วิทยานิพนธ์ปริญญาสาธารณสุขศาสตรมหาบัณฑิต]. สุราษฎร์ธานี. มหาวิทยาลัยราชภัฎสุราษฎร์ฐานี; 2561.
พลอยไพลิน เอนกแสน, กนกกาญจน์ ราชชมภู. โปรแกรมคุณภาพชีวิตในช่องปากด้วยการเรียนรู้การสนทนากลุ่มเพื่อส่งเสริมพฤติกรรมด้านทันตสุขภาพของผู้สูงอายุในเขตเทศบาลตำบลท่าคันโท อำเภอท่าคันโท จังหวัดกาฬสินธุ์. วารสารทันตาภิบาล 2563;31:87-99.
