การพัฒนารูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมผู้ป่วยเบาหวานตามหลัก 3 Self ศูนย์สุขภาพชุมชนซำสูง อำเภอซำสูง จังหวัดขอนแก่น
คำสำคัญ:
เบาหวาน, ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมตามหลัก 3 Self, พัฒนารูปแบบบทคัดย่อ
การวิจัยเชิงปฏิบัติการ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาและประเมินประสิทธิผลรูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมผู้ป่วยเบาหวานตามหลัก 3 Self ณ ศูนย์สุขภาพชุมชนซำสูง อำเภอซำสูง จังหวัดขอนแก่น แบ่งการศึกษาออกเป็น 2 ขั้นตอน ขั้นตอนที่ 1 พัฒนารูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมฯ กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้ป่วยเบาหวานและผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ขั้นตอนที่ 2 ประเมินประสิทธิผลรูปแบบที่พัฒนาขึ้น กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้ป่วยเบาหวาน จำนวน 52 คน แบ่งเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ กลุ่มละ 26 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แนวคำถามการสนทนากลุ่มเพื่อพัฒนารูปแบบ คู่มือการจัดกิจกรรมปรับเปลี่ยนพฤติกรรมผู้ป่วยเบาหวานตามหลัก 3 Self แบบประเมินความรู้ ทัศนคติ และ พฤติกรรมการปฏิบัติตนตามหลัก 3 Self และแบบบันทึกผลลัพธ์ทางคลินิก วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา และสถิติเชิงอนุมาน
ผลการวิจัย ขั้นตอนที่ 1 รูปแบบการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมผู้ป่วยเบาหวานตามหลัก 3 Self ประกอบด้วย 4 กิจกรรม ได้แก่ 1) รู้จักโรค รู้จักตัวเอง 2) 3 อ. ขอให้ทำ 3) ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน และ 4) ทำดี มีรางวัล ขั้นตอนที่ 2 ผลการเปรียบเทียบความแตกต่างของค่าเฉลี่ยคะแนนความรู้ ทัศนคติ และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมตามหลัก 3 Self ระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ ระยะหลังเข้าร่วมกิจกรรม และระยะติดตามผล พบว่าแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value <.001 และ <.001 ตามลำดับ) กลุ่มทดลองมีค่าเฉลี่ยระดับน้ำตาลในเลือดขณะอดอาหารและค่าน้ำตาลสะสมในเลือด เปรียบเทียบระหว่างระยะก่อนและหลังเข้าร่วมกิจกรรม มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value <.001 และ <.001 ตามลำดับ)
References
World Health Organization. Diabetes [Internet]. 2024 [cited 2024 Nov 18]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes
ระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์และสุขภาพ. อัตราป่วยรายใหม่ของโรคเบาหวานต่อแสนประชากรในปีงบประมาณ ปีงบประมาณ 2566 [Internet]. 2566 [cited 2567 Sep 18]. Available from: https://hdcservice.moph.go.th
Farmaki P, Damaskos C, Garmpis N, Garmpi A, Savvanis S, Diamantis E. Complications of the Type 2 Diabetes Mellitus. Curr Cardiol Rev. 2020;16(4):249–51.
Ismail L, Materwala H, Kaabi J Al. Association of risk factors with type 2 diabetes: A systematic review. Comput Struct Biotecnol J. 2021;19:1759–85.
รณิดา เตชะสุวรรณา, สุทัศน์ โชตนะพันธ์, กนิษฐา จำรูญสวัสดิ์, บัณฑิต ศรไพศาล, และ ประวิช ตัญญสิทธิสุนทร. ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคเบาหวานชนิดที่สองในคนไทย. วารสารกรมควบคุมโรค. 2563;46(3):268–79.
สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทย สมาคมต่อมไร้ท่อแห่งประเทศไทย. แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน 2566. กรุงเทพฯ: ศรีเมืองการพิมพ์; 2566.
Prochaska JO DC. Stages and processes of self-change of smoking: Toward an integrative model of change. J Consult Clin Psychol. 1983;51(3):390–5.
นวลพรรณ เอี่ยมตระกูล. ผลของโปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ 3 self ที่มีต่อความรู้ การรับรู้ความสามารถ การกำกับพฤติกรรม การดูแลสุขภาพตนเอง และระดับน้ำตาลในเลือดของหญิงตั้งครรภ์ที่เสี่ยงต่อโรคเบาหวาน โรงพยาบาลเลิดสิน. วารสารพฤติกรรมศาสตร์เพื่อการพัฒนา. 2556;5(1):129–38.
อณัญญา ลาลุน, และ บษพร วิรุณพันธ์. ผลของโปรแกรมการจัดการตนเองต่อระดับน้ำตาลสะสมในเลือดและคุณภาพชีวิตผู้ป่วยโรคเบาหวาน ชนิดที่ 2 ในเขตรับผิดชอบโรงพยาบาลแกงครอ จังหวัดชัยภูมิ. ราชาวดีสาร วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุรินทร์. 2564;11(1):66–80.
Paulsamy P, Ashraf R, Alshahrani SH, Periannan K, Qureshi AA, Venkatesan K, et al. Social Support, Self-Care Behaviour and Self-Efficacy in Patients with Type 2 Diabetes during the COVID-19 Pandemic: A Cross-Sectional Study. Healthcare. 2019;9(1607):1–10.
Kalonga N, Mukwato PK, Wahila R. Self- Efficacy and Self- Care Practices, In Glycemic Control among Adults with Diabetes Mellitus Receiving Care at Kitwe Teaching Hospital, Ktiwe, Zambia. Nur Prim Care. 2023;7(1):1–8.
Kemmis S, Mc.Taggart R. The Action research planner. 3rd ed. Victoria: Deakin University; 1988.
รุสนี วาอายีตา, กรรณิกา เรืองเดช, ชาวสวนศรีเจริญ, บุญสิทธิ์ ไชยชนะ, และ ไพบูลย์ ชาวสวนศรีเจริญ. ประสิทธิผลของโปรแกรมปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพต่อการรับรู้ความสามารถของตนเอง การกำกับตนเอง พฤติกรรมการดูแลตนเองและการลดน้ำหนักของบุคลากรที่มีภาวะน้ำหนักเกิน โรงพยาบาลรามัน จังหวัดยะลา. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข. 2558;24(2):90–104.
Cohen J. Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. 2nd ed. New York: Lawrence Erlbaum; 1988.
กองโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. ทบทวนตัวชี้วัดเพื่อกำกับติดตามคุณภาพบริการด้านโรคไม่ติดต่อ พ.ศ. 2563 - 2566. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข; 2565.
กุลธิดา พานิชกุล, และ อติพร สำราญบัว. การประยุกต์ใช้โมเดลการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม(Transtheoretical Model) เพื่อส่งเสริมพฤติกรรมการออกกำลังกาย. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี นครราชสีมา. 2556;19(1):66–76.
ประภาส บารมี, และ จักรพันธ์ บุญอ่อง. การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวานด้วย 4 ป. กรณีศึกษากลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวานตำบลบ้านกลาง อำเภอวังทอง จังหวัดพิษณุโลก. วารสารสหวิชาการเพื่อสุขภาพ. 2566;5(1):25–37.
รัตติกาล พรหมพาหกุล, วิราพรรณ วิโรจน์รัตน์, ดวงรัตน์ วัฒนกิจไกรเลิศ, และ กีรดา ไกรนุวัตร. ผลของโปรแกรมการกำกับตนเองต่อพฤติกรรมการรับประทาน อาหารในผู้สูงอายุโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ได้. Nurs Sci J Thail. 2563;38(2):32–45.
ฐญา ธนบดีวิวัฒ, และ รุจิรา ไชยรงศรี. การพัฒนาูปแบบการจัดการตนเองในการปรับเปลี่่ยนพฤติกรรมของผู้ป่วยเบาหวานที่่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดไม่ได้ โรงพยาบาลนาดูน จังหวัดมหาสารคาม. วารสารวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางสุขภาพ. 2567;5(1):498–512.
Ong-Artborirak P, Seangpraw K, Boonyathee S, Auttama N, Winaiprasert P. Health literacy, self-efficacy, self-care behaviors, and glycemic control among older adults with type 2 diabetes mellitus: a cross-sectional study in Thai communities. BMC Geriatr. 2023;23(297):1–10.
Daley LK, Fish AF, Frid DJ MG. Stage-specific education/counseling intervention in women with elevated blood pressure. Prog Cardiovasc Nurs. 2009;24(2):45–52.
ธีรภาพ เสาทอง, ปาหนัน พิชยภิญโญ, และ สุนีย์ ละกำปั่น. ผลของการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยโรคเบาหวานชนิดที่ 2 ที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้. วารสารวิจัยสุขภาพและการพยาบาล. 2563;36(3):19–32.
