การพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพโดยกลไกการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม สำหรับอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านและแกนนำเยาวชน ในการเฝ้าระวังและควบคุมการบริโภคยาสูบ อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

      การวิจัยเชิงปฏิบัติการครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพโดยกลไกการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมสำหรับอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) และแกนนำเยาวชนในการเฝ้าระวังและควบคุมการบริโภคยาสูบ อำเภอเสลภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด การวิจัยแบ่งออกเป็น 3 ระยะ โดยระยะที่ 1 ศึกษาสถานการณ์การเฝ้าระวังและควบคุมการบริโภคยาสูบ ระยะที่ 2 พัฒนาความรอบรู้ด้านสุขภาพโดยกลไกการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วมสำหรับ อสม.และแกนนำเยาวชนในการเฝ้าระวังและควบคุมการบริโภคยาสูบ และระยะที่ 3 ศึกษาผลการพัฒนา กลุ่มตัวอย่าง จำนวน 168 คน โดยการเลือกแบบเจาะจงตามเกณฑ์การคัดเข้าและการคัดออก เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้เครื่องมือเชิงคุณภาพ 2 ชุด ผ่านการตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือด้านความตรงเชิงเนื้อหาและโครงสร้างจากผู้เชี่ยวชาญ 3 คน และเครื่องมือเชิงปริมาณ 2 ชุด ตรวจสอบความเชื่อมั่นโดยใช้วิธีหาค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค ได้ค่า Cronbach’s Alpha Coefficient เท่ากับ 0.900 และ 0.878 ตามลำดับ
     ผลการวิจัย พบว่า สถานการณ์การเฝ้าระวังและควบคุมการบริโภคยาสูบ อัตราการสูบบุหรี่ของประชาชนอายุ 15 ปีขึ้นไป เท่ากับ ร้อยละ 12.90 กลุ่มอายุที่มีอัตราการสูบบุหรี่สูงสุด คือ 25 - 40 ปี ร้อยละ 22.24 ผู้ที่มีโรคประจำตัว       มีพฤติกรรมการสูบบุหรี่ จำนวน 61 คน มีร้านค้าของชำที่มีการจำหน่ายบุหรี่ จำนวน 132 ร้าน กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่มีความรอบรู้ด้านสุขภาพอยู่ในระดับไม่ดี ร้อยละ 58.93 และมีส่วนร่วมในการเฝ้าระวังและควบคุมการบริโภคยาสูบอยู่ในระดับต่ำ ค่าเฉลี่ย 0.64 ผลการเฝ้าระวังและควบคุมการบริโภคยาสูบ ประเด็นการเฝ้าระวัง ณ จุดขาย และการโฆษณาผ่านสื่อ พบว่าส่วนใหญ่ร้านค้าขายผลิตภัณฑ์ยาสูบโดยปฏิบัติตามพระราชบัญญัติควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบ พ.ศ. 2560 ร้อยละ 75.52 โดยประเด็นปฏิบัติไม่ถูกต้อง ได้แก่ การขายผลิตภัณฑ์ยาสูบนอกสถานที่ที่ระบุไว้ในใบอนุญาตขายยาสูบ โดยมีการจำหน่ายในงานประเพณีชุมชนที่มีการแสดงมรสพ การเฝ้าระวังพฤติกรรมการซื้อและพฤติกรรมการขายบุหรี่ พบว่ามีคนขายที่อายุอายุต่ำกว่า 18 ปีขายผลิตภัณฑ์ยาสูบในวัดและในสวนสาธารณะเมื่อมีงานประเพณีชุมชนหรือมีมหรสพ รวมถึงการขายหรือให้ผลิตภัณฑ์ยาสูบแก่บุคคลที่มีอายุต่ำกว่า 20 ปี และมีการแบ่งซองขายเป็นมวน การเข้าถึงบริการเลิกบุหรี่ พบว่าผู้สูบบุหรี่ได้รับคำแนะนำจาก อสม.และแกนนำเยาวชนให้เลิกบุหรี่จนสามารถเลิกบุหรี่ได้ จำนวน 328 คน ลดลงร้อยละ 3.11 และผู้ที่มีโรคประจำตัวสามารถเลิกบุหรี่ได้ ร้อยละ 80.33