การนำใช้เทคนิคทางอณูชีววิทยาวิธี TB-LAMP สำหรับตรวจวินิจฉัยและค้นหาผู้ป่วยวัณโรคในกลุ่มเสี่ยงต่อการติดเชื้อวัณโรค โรงพยาบาลน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น
คำสำคัญ:
วัณโรค , TB-LAMP test , ย้อมสีทนกรด , ความชุก , ปัจจัยเสี่ยง , โรงพยาบาลชุมชนบทคัดย่อ
การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงสำรวจแบบภาคตัดขวาง (survey research by Cross-sectional study) เพื่อศึกษาผลของการตรวจหาการติดเชื้อวัณโรคด้วยวิธี TB-LAMP test เปรียบเทียบกับการย้อมสี AFB Stain รวมถึงศึกษาความชุกของวัณโรคที่ตรวจด้วยเทคนิค TB-LAMP test และศึกษาปัจจัยที่สัมพันธ์กับการติดเชื้อวัณโรค กลุ่มตัวอย่างคือเสมหะของผู้รับบริการที่แพทย์สงสัยว่าเป็นวัณโรคปอดและกลุ่มเสี่ยงต่อการติดเชื้อวัณโรคในโรงพยาบาลน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น ตั้งแต่วันที่ 1 กันยายน 2566 ถึง 31 สิงหาคม 2567 จำนวน 352 ตัวอย่าง
ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่าง 352 ราย ส่วนใหญ่เป็นเพศชาย (ร้อยละ 60.5) และมีอายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไป (ร้อยละ 54.0) ผลการตรวจหาเชื้อวัณโรคด้วยวิธี AFB stain พบผลพบเชื้อ 72 ราย (ร้อยละ 20.45) ในขณะที่วิธี TB-LAMP พบผลบวก 100 ราย (ร้อยละ 28.41) แสดงให้เห็นว่าวิธี TB-LAMP มีประสิทธิภาพในการตรวจพบเชื้อสูงกว่า AFB stain อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) ผลการศึกษาความชุกของวัณโรคในกลุ่มตัวอย่างพบผู้ป่วยวัณโรครายใหม่จำนวน 100 ราย (ร้อยละ 28.41, 95%CI: 23.95-33.33) ส่วนใหญ่เป็นเพศชาย (ร้อยละ 77.0) และมีอายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไป (ร้อยละ 42.0) ปัจจัยเสี่ยงที่สัมพันธ์กับการติดเชื้อวัณโรคอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ได้แก่ ประวัติการสูบบุหรี่ เพิ่มความเสี่ยง 13.6 เท่า (95% CI = 6.412–28.899), ภาวะทุพโภชนาการ เพิ่มความเสี่ยง 10.5 เท่า (95% CI = 1.154–94.755) และประวัติการเป็นวัณโรค เพิ่มความเสี่ยง 4.9 เท่า (95% CI = 1.595–14.964) อย่างไรก็ตาม ผลการศึกษาพบปัจจัยบางอย่าง เช่น โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง และผู้สัมผัสใกล้ชิด/ร่วมบ้าน กลับมีความเสี่ยงลดลง ซึ่งไม่สอดคล้องกับงานวิจัยที่ผ่านมา
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Global tuberculosis report 2022. Geneva: WHO; 2022.
กลุ่มระบาดวิทยาและตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน กองวัณโรค. รายงานสถานการณ์และการเฝ้าระวังวัณโรคประเทศไทย. กรุงเทพฯ:กรมควบคุมโรค; 2564.
กองวัณโรค กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แผนปฏิบัติการระดับชาติ ด้านการต่อต้านวัณโรค ระยะที่ 2 พ.ศ. 2566-2570. นนทบุรี: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2566.
Pagaduan JV, Altawallbeh G. Advances in TB testing. Adv Clin Chem. 2023; 115:33–62.
Nataraj V, Varela C, Javid A, Singh A, Besra GS, Bhatt A. Mycolic acids: deciphering and targeting the Achilles' heel of the tubercle bacillus. Mol Microbiol. 2015;98(1):7–16.
Albert H, Nathavitharana RR, Isaacs C, Pai M, Denkinger CM, Boehme CC. Development, roll-out and impact of Xpert MTB/RIF for tuberculosis: what lessons have we learnt and how can we do better? Eur Respir J. 2016;48(2):516–25.
Wu C-W, Wu Y-K, Lan C-C, Yang M-C, Dong T-Q, Tzeng I-S, et al. Impact of nucleic acid amplification test on pulmonary tuberculosis notifications and treatments in Taiwan: a 7-year single-center cohort study. BMC Infect Dis. 2019; 19:726.
Shete PB, Farr K, Strnad L, Gray CM, Cattamanchi A. Diagnostic accuracy of TB-LAMP for pulmonary tuberculosis: a systematic review and meta-analysis. BMC Infect Dis. 2019; 19:268.
กองวัณโรค กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการควบคุมวัณโรคประเทศไทย พ.ศ. 2564. นนทบุรี: อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2564.
Wang, H., & Chow, S.-C. Sample Size Calculation for Comparing Proportions. Wiley Encyclopedia of Clinical Trials. 2007.
นัตฏิยา ศรีสุราช, วัชรินทร์ กล้าศึก, กฤติกา กำลังหาญ, อธิชา มหาโยธา, เบญจวรรณ เพชรสุขศิริ. เปรียบเทียบการตรวจหาเชื้อวัณโรคแบบรวดเร็วด้วยวิธี Xpert MTB/RIF และ TB-LAMP ในผู้ป่วยวัณโรค. การประชุมวิชาการวิทยาศาสตร์การแพทย์ ครั้งที่ 28; 2563; อิมแพคฟอรั่ม เมืองทองธานี จังหวัดนนทบุรี.
อรุณ จิรวัฒน์กุล. ชีวสถิติสำหรับงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์สุขภาพ. ขอนแก่น: คลังนานาวิทยา. 2551.
Daniel, W. W.. Biostatistics: A Foundation for Analysis in the Health Sciences.1999.
Dzodanu, E. G., Afrifa, J., Acheampong, D. O., & Dadzie, I. Diagnostic Yield of Fluorescence and Ziehl-Neelsen Staining Techniques in the Diagnosis of Pulmonary Tuberculosis: A Comparative Study in a District Health Facility. Tuberculosis research and treatment 2019.
อธิชา มหาโยธา, สุทธิกานต์ สมบัติธีระ, นุชจรี บุญพุด, ทนงศักดิ์ เศษอ่อน, วัจนา ช่างทอง, จณิศรา ฤดีอเนกสิน, และพรทิพย์ ลัภนะกุล. การพัฒนาหน่วยตรวจคัดกรองวัณโรคระดับชุมชนด้วยวิธี TB-LAMP สำหรับค้นหาผู้ป่วยวัณโรครายใหม่. วารสารวิชาการสาธารณสุข. ปีที่ 32 ฉบับเพิ่มเติม 1 กรกฏาคม - สิงหาคม 2566; S113-S124.
สมพิศ ปินะเก. การศึกษานำร่องเพื่อเปรียบเทียบผลการตรวจวินิจฉัยวัณโรคปอดด้วยชุดทดสอบ TB-LAMP และ GeneXpert MTB/RIF. วารสารเทคนิคการแพทย์และกายภาพบำบัด. 2562;220–7.
Shepherd Nhamoyebonde AL. Biological Differences Between the Sexes and Susceptibility to Tuberculosis. The Journal of Infectious Diseases. 2014;209(3):S100-S6.
จตุพร ฤกษ์ตระกูล, และ พรนภา ศุกรเวทย์ศิริ. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการป่วยเป็นวัณโรคปอด ในผู้ป่วยเบาหวาน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น. 2562;26(3): 1–12.
กองวัณโรค กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. สถานการณ์และผลการดำเนินงานควบคุมวัณโรค ของประเทศไทย ปี พ.ศ. 2562 – 2566. สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์; 2567.
Olmo-Fontánez AM, Turner J. Tuberculosis in an Aging World. Pathogens. 2022 Sep 26;11(10):1101.
Shaler CR, Horvath CN, McCormick S, Jeyanathan M, Khera A, et al. Continuous and Discontinuous Cigarette Smoke Exposure Differentially Affects Protective Th1 Immunity against Pulmonary Tuberculosis. PLOS ONE. 2013; 8(3).
Cegielski JP, McMurray DN. The relationship between malnutrition and tuberculosis: evidence from studies in humans and experimental animals. The international journal of tuberculosis and lung disease. 2004;8(3), 286–298.
ดารณี อินทรลาวัณย์, ภมรศรี ศรีวงศ์พันธ์. ปัจจัยเสี่ยงต่อการป่วยเป็นวัณโรคปอดในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่สอง ที่ศูนย์สุขภาพชุมชนเมือง โรงพยาบาลเชียงรายประชานุเคราะห์. เชียงรายเวชสาร ปีที่ 11 ฉบับที่ 1/2562 หน้า 9-18.
Andrews, Jason R et al. Risk of progression to active tuberculosis following reinfection with Mycobacterium tuberculosis. Clinical infectious diseases. 2012; vol. 54,6: 784-91.
Zavala, M. J., Becker, G. L., & Blount, R. J. Interrelationships between tuberculosis and chronic obstructive pulmonary disease. Current opinion in pulmonary medicine 2023;29(2), 104–111.
Fox, G. J., Barry, S. E., Britton, W. J., & Marks, G. B. Contact investigation for tuberculosis: a systematic review and meta-analysis. The European respiratory journal 2013;140–156.
Makhmudova, R., HIV infection as a risk factor for tuberculosis, Health care of Tajikistan, 2022.
Jeon, C. Y., & Murray, M. B. Diabetes mellitus increases the risk of active tuberculosis: a systematic review of 13 observational studies. PLoS medicine 2008; 5(7).
Ruzangi, J., Iwagami, M., Smeeth, L. et al. The association between chronic kidney disease and tuberculosis; a comparative cohort study in England. BMC Nephrol 2020; 21, 420.
Main, S., Triasih, R., Greig, J., Hidayat, A., Brilliandi, I. B., Khodijah, S., Chan, G., Wilks, N., Parry, A. E., Nababan, B., du Cros, P., & Dwihardiani, B. (2023). The prevalence and risk factors for tuberculosis among healthcare workers in Yogyakarta, Indonesia. PloS one 2023; 18(5).
Prakash, L. K. B., Mane, M., Sahu, S., Vimala, L. R., Jha, P. K., Rebecca, G., Manoharan, A., & Irodi, A Pulmonary Tuberculosis in Immunocompromised Patients: A review. Indographics 2024;03(02), 054-071
