An Application of Protection Motivation Theory and Social Support on Liver Fluke Prevention among Risk Groups of Cholangiocarcinoma in Talat Sai Subdistrict, Prathai District, Nakhon Ratchasima Province.
Keywords:
Protection Motivation Theory, liver fluke disease, social supportAbstract
This study aimed to compare liver fluke disease prevention behaviors between experimental and control groups before and after the intervention across five main domains: knowledge about liver fluke disease, health threat appraisal, coping appraisal, disease prevention practices, and social support. A quasi-experimental two-group pretest-posttest design was employed. The sample was selected using two-stage random sampling, consisting of 100 participants divided into an experimental group (n=50) and a control group (n=50). The research instruments included a seven-part questionnaire and a health education program comprising three activities based on Protection Motivation Theory (PMT) combined with social support for eight weeks. Data were analyzed using descriptive and inferential statistics (Paired t-test and Independent t-test) with statistical significance set at p < 0.05.
The results showed that the experimental group demonstrated statistically significant changes in all variables (p<0.05), with knowledge about liver fluke disease showing the highest increase (5.16 points, p<0.001), followed by social support (12.47 points), perceived susceptibility (3.53 points), disease prevention practices (2.70 points), and perceived severity (2.60 points). Between-group comparisons revealed that the experimental group showed significantly greater improvements than the control group in five variables: social support (mean difference 8.09 points), knowledge about liver fluke disease (mean difference 4.31 points), perceived severity of disease (mean difference 3.03 points), perceived susceptibility to disease occurrence (mean difference 1.95 points), and disease prevention practices (mean difference 1.38 points). Post-intervention stool examination for liver fluke eggs showed no infected individuals in either group.
References
Hughes T, O’Connor T, Techasen A, Namwat N, Loilome W, Andrews RH, et al. Opisthorchiasis and cholangiocarcinoma in Southeast Asia: An unresolved problem. Int J Gen Med. 2017;10:227–37. Available from: https://doi.org/10.2147/IJGM.S133292
กองโรคติดต่อทั่วไป. รายงานประจำปี 2564 (Annual Report 2021). พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: กองโรคติดต่อทั่วไป; 2564.
ศักดิ์ชัย กามโร, รุจิรา ดวงสงค์. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมเสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดีของญาติผู้ป่วยโรคมะเร็งท่อน้ำดีในจังหวัดขอนแก่น. วารสารสุขภาพและการศึกษาพยาบาล. 2559;22(2):5–18.
กระทรวงสาธารณสุข. มะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย; 2564.
Floyd DL, Prentice-Dunn S, Rogers RW. A meta-analysis of research on protection motivation theory. J Appl Soc Psychol. 2000;30(2):407–29. Available from: https://moscow.sci-hub.se/980/f1d93005b0aca6494238bce58005d15f/floyd2000.pdf
สวาสดิ์ ธรรมมา. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาต่อพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชนกลุ่มเสี่ยงในพื้นที่จังหวัดอุบลราชธานี [วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต]. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม; 2564.
อัญชลี สุทธิมิตร, สุธาทิพย์ นิลพัฒน์. ผลของโปรแกรมการส่งเสริมสุขภาพโดยใช้ทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อพฤติกรรมการป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับของกลุ่มเสี่ยงในพื้นที่เฉพาะ. วารสารสุขศึกษาออนไลน์. 2566;8(2):275–82.
ปรีชา ปิยะพันธ์. การพัฒนารูปแบบการดำเนินงานป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีโดยใช้กลไกคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับอำเภอ อำเภออุทุมพรพิสัย จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 จังหวัดอุบลราชธานี. 2566;21(1):52–68.
เสาร์แก้ว กันทะวงศ์. ประสิทธิผลของโปรแกรมสุขศึกษาในการป้องกันและควบคุมโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชนอำเภอเกาะคา จังหวัดลำปาง [วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต]. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยมหิดล; 2542. Available from: https://doi.nrct.go.th/ListDoi/listDetail?Resolve_DOI=10.14457/MU.the.1999.46
Bloom BS, Hastings JT, Madaus GF. Handbook on formative and summative evaluation of student learning. New York: McGraw-Hill; 1971.
Best JW. Research in education. 3rd ed. New Jersey: Prentice Hall; 1977.
จิตรานนท์ โกสีย์รัตนาภิบาล, กิตติยา ไกรยราช. ความรู้และพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของประชากรกลุ่มเสี่ยงในจังหวัดสกลนคร. วารสารโรงพยาบาลนครพนม. 2566;10(2):1–16.
เพ็ญประภา แต้มงาม, และคณะ. ความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคมะเร็งท่อน้ำดีของประชาชนในตำบลแห่งหนึ่ง อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ม. อุบลราชธานี. 2562;21(3):74–85.
มณฑาทิพย์ คำเขื่อง. ประสิทธิผลของโปรแกรมสุขศึกษาที่ประยุกต์ตามทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อพฤติกรรมการป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับในกลุ่มเสี่ยง [วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต]. ขอนแก่น: มหาวิทยาลัยขอนแก่น; 2559.
พีรญา จันทะนะ. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาโดยประยุกต์ทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคต่อพฤติกรรมการป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับในกลุ่มเสี่ยง [วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต]. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม; 2562.
ศิริรัตน์ สุดธิ. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาโดยใช้ทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชนในชุมชน. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สุรินทร์. 2566;5(1):13–26.
Rujirawanich P, Kittivorapart J, Bualert S. Factors influencing preventive behavior of liver fluke infection among risk group in the Northeast of Thailand. Asian Pac J Trop Med. 2019;12(5):217–22. https://doi.org/10.4103/1995-7645.258439
วรพรรณ เครือคล้าย, มลินี สมภพเจริญ. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการดูแลตนเองของผู้ป่วยโรคมะเร็งตับในโรงพยาบาลแห่งหนึ่งในกรุงเทพมหานคร. วารสารวิจัยการพยาบาลและสุขภาพ. 2564;22(1):125–37.
Wiriya J, Thammapalo S, Khamsiriwatchara A. Health belief model-based intervention for liver fluke prevention among villagers in Northeast Thailand: A quasi-experimental study. Heliyon. 2023;9(1):e12890. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2022.e12890
ชนิดาภา วิชัยดิษฐ์. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาโดยประยุกต์ทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคต่อพฤติกรรมการป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับของกลุ่มเสี่ยงในเขตพื้นที่อำเภอเมือง จังหวัดร้อยเอ็ด [วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต]. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม; 2562.
วราภรณ์ โคตรสุโพธิ์. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาโดยประยุกต์ใช้ทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อพฤติกรรมการป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับในกลุ่มเสี่ยง [วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต]. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยมหาสารคาม; 2564.
จินตพร จันทร์เทศ. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาโดยประยุกต์ทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชนกลุ่มเสี่ยง [วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต]. มหาสารคาม: มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม; 2565.
มาลินี แสงฉาย. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาโดยการประยุกต์ทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อพฤติกรรมการป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับในกลุ่มเสี่ยง. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2566;32(3):516–30.
อนันต์ พงษ์พันธ์. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาโดยประยุกต์ทฤษฎีแรงจูงใจเพื่อการป้องกันโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับของประชาชนในเขตรับผิดชอบโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 จังหวัดขอนแก่น. 2565;29(2):77–91.
วรวุฒิ นามวงศ์. ผลของโปรแกรมสุขศึกษาโดยการประยุกต์ใช้ทฤษฎีความสามารถตนเองร่วมกับกระบวนการกลุ่มเพื่อป้องกันการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับซ้ำในประชาชนจังหวัดศรีสะเกษ [วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต]. อุบลราชธานี: มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี; 2562.
สมชาย บุญคงตะวัน. ประสิทธิผลของโปรแกรมเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพในการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับประชาชนกลุ่มเสี่ยง ตำบลบ้านไทย อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารสาธารณสุขและสุขศึกษา. 2567;4(2):1–12.
ทศพล แก้วสิงห์. พฤติกรรมการป้องกันโรคมะเร็งตับและมะเร็งท่อน้ำดีของประชาชนในตำบลคอนสาย อำเภอตระการพืชผล จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารสาธารณสุขและสุขศึกษา. 2567;4(1):1–13.
