การพัฒนารูปแบบการตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการอย่างสมเหตุผลที่โรงพยาบาลเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
คำสำคัญ:
การตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการอย่างสมเหตุผล, สั่งตรวจมากเกินไป, สั่งตรวจน้อยเกินไป, การวิจัยเชิงปฏิบัติการ, การลดค่าใช้จ่ายบทคัดย่อ
การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิิบัติการ (Action Research) ตามแนวคิดของ Kemmis & McTaggart เป็นกรอบดำเนินงาน ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ได้แก่ การวางแผน (Planning) การปฏิบัติตามแผน (Action) การสังเกตผลการดำเนินงาน (Observation) และการสะท้อนผล (Reflection) มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อพัฒนารูปแบบการตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการอย่างสมเหตุผลที่โรงพยาบาลเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 2) เพื่อเปรียบเทียบการสั่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ ข้อมูลค่าใช้จ่ายก่อน และหลังพัฒนาโครงการ 3) เพื่อประเมินความพึงพอใจของบุคคลากรทางการแพทย์ต่อการพัฒนารูปแบบการตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการอย่างสมเหตุผลในโรงพยาบาล กลุ่มตัวอย่าง คือ บุคลากรทางการแพทย์ที่ปฏิบัติงาน ณ โรงพยาบาลเสนา โดยเก็บรวบรวมข้อมูลเวชระเบียนผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการของผู้ป่วย ได้แก่ HbA1c, LPT, LFT, TFT และ ELE ในช่วงระหว่างวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2567 ถึง เดือน 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2568 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยโปรแกรมสำเร็จรูปสถิติสถิติพรรณนา และสถิติเชิงอนุมาน โดยกำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติที่ p<0.05
ผลการศึกษา: การเปรียบเทียบผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ และงบประมาณค่าตรวจทุกรายการระหว่างปี พ.ศ. 2567 และ พ.ศ. 2568 หลังพัฒนาโครงการ พบว่า จำนวนและมูลค่าการสั่งตรวจค่า LFT, TFT และ ELE LPT ลดลง 15.0%, 2.6% และ 6.5% ตามลำดับ การคัดกรองเบาหวานในกลุ่มประชากรเป้าหมาย จำนวน 4,039 ราย พบว่าสัดส่วนของผู้ป่วยเบาหวานที่ได้รับการตรวจ HbA1c อย่างน้อยปีละหนึ่งครั้งมีการเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยเพิ่มจาก 14.9% ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2567 เป็น 69.3% ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2568 ข้อมูลปี พ.ศ. 2568 พบว่า ร้อยละของผู้ป่วยเบาหวานที่ได้รับการตรวจ LPT ซ้ำภายใน 180 วัน และการตรวจ HbA1c ซ้ำภายใน 90 วัน เท่ากับ 0.6% และ 7.5% ตามลำดับ ซึ่งลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเมื่อเทียบกับปี 2567 (p<0.001) นอกจากนี้พบว่าบุคลากรส่วนใหญ่ระดับความพึงพอใจสูง 75.0% คะแนนเฉลี่ยรวม เท่ากับ 38.9±3.88
เอกสารอ้างอิง
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. แนวทางการตรวจทางห้องปฏิบัติการทางการแพทย์อย่างสมเหตุผล. [อินเทอร์เน็ต]. 2567 [สืบค้นเมื่อวันที่ 10 พ.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://rluthailand.com/RLUguideline.pdf
ภาควิชาเวชศาสตร์ชันสูตร คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. Rational Laboratory Use. [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [สืบค้นเมื่อวันที่ 11 พ.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://labmed.md.chula.ac.th/rational-lab-use/
Gulab K, Shivprakash R, Arpit K, Khandelwal D, Ankur K, Rajmal M, et al. A study of “rational use of investigations” in a tertiary hospital. Asian Journal of Medical Sciences [Internet]. 2022 [cited 2025 May 23]. Available from: https://ajmsjournal.info/index.php/AJMS/article/download/1972/1361/8505
Serin H, Orhan B, Say M, Arslan H, Inal S, Inal B, Senes M. Evaluation of the implementation of the rational use of laboratory tests in the clinical chemistry laboratory. Turkish Journal of Biochemistry. 2024;49(4): 484-490.
กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. เดินหน้าโครงการ “การตรวจทางห้องปฏิบัติการทางการแพทย์อย่างสมเหตุผล (RLU)” เฟส 2 [อินเทอร์เน็ต]. 2566 [สืบค้นเมื่อวันที่ 16 พ.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://www.dmsc.moph.go.th/th/detailAll/2527/nw/25
สถาบันวิจัยและประเมินเทคโนโลยีทางการแพทย์ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการตรวจสุขภาพที่จำเป็นและเหมาะสมสำหรับประชาชน. [อินเทอร์เน็ต]. 2565 [สืบค้นเมื่อวันที่ 19 พ.ค. 2568]. เข้าถึงได้จาก: https://www.dms.go.th/backend//Content/Content_File/Publication/Attach/25650201111409AM_Medical%20Examination%201-02-2022%20final.pdf
กุศลาสัย สุราอามาตย์. การพัฒนารูปแบบการตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการอย่างสมเหตุผล โรงพยาบาลจตุรพักตรพิมาน จังหวัดร้อยเอ็ด. วารสารวิจัยและพัฒนานวัตกรรมทางสุขภาพ. 2024;5(3):302-313.
ตุลาพร อินทนิเวศน์. การพัฒนาระบบการตรวจทางห้องปฏิบัติการอย่างสมเหตุผลตามแนวทาง RLU ของโรงพยาบาลลําพูน: การพัฒนาระบบการตรวจทางห้องปฏิบัติการอย่างสมเหตุผล. วารสารกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์. 2567;66(3):338-355.
Dean AG, Sullivan KM, Soe MM. OpenEpi: Open Source Epidemiologic Statistics for Public Health [Internet]. 2023 [cited 2025 Jan 25]. Available from: https://www.openepi.com/SampleSize/SSPropor.htm
Kemmis S, Mc.Taggart R. The Action Research Planner Doing Critical Participatory Action Research [Internet]. 2014 [cited 2025 Jun 10]. Available from: https://educons.edu.rs/wp-content/uploads/2020/05/2014-The-Action-Research-Planner.pdf
กาญจนา ภัทราวิวัฒน์. Interrupted Time Series Design: การประเมินประสิทธิผลของ Intervention สำหรับประยุกต์ใช้ในงานวิจัยทางพฤติกรรมศาสตร์. วารสารพฤติกรรมศาสตร์. 2559; 22(2):1-16.
วัฒนา แก้วแย้ม. การพัฒนาแนวทางการสั่งตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการทางการแพทย์อย่างสมเหตุผลของโรงพยาบาลลำทับ จังหวัดกระบี่. วารสารวิจัยและพัฒนาสุขภาพศรีสะเกษ. 2568;4(1): 42–56.
Serin H, Orhan B, Say MS, Arslan HF, Inal S, Inal BB, et al. Evaluation of the implementation of the rational use of laboratory tests in the clinical chemistry laboratory. Turkish Journal of Biochemistry. 2024;49(4):484-90.
