การพัฒนารูปแบบการป้องกันและลดอุบัติเหตุทางถนนแบบบูรณาการโดยใช้กลไก พื้นที่ในจังหวัดศรีสะเกษ
คำสำคัญ:
อุบัติเหตุทางถนน, การป้องกัน, ด่านชุมชน, การบูรณาการ, ศรีสะเกษบทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการป้องกันและลดอุบัติเหตุทางถนนแบบบูรณาการโดยใช้กลไกพื้นที่ในจังหวัดศรีสะเกษ โดยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการตามแนวคิดของ Kemmis และ McTaggart ประกอบด้วย 3 ระยะ ได้แก่ การวางแผน การปฏิบัติและสังเกตการณ์ และการสะท้อนผล กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยประชาชนในพื้นที่นำร่อง 400 คน ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 50 คน และการสังเกตพฤติกรรมการสวมหมวกนิรภัย 1,000 คัน ดำเนินการวิจัยระหว่างเดือนพฤศจิกายน 2567 ถึงกันยายน 2568 การวิเคราะห์ข้อมูล โดยใช้สถิติเชิงพรรณนาในการวิเคราะห์ข้อมูลทั่วไปและข้อมูลพื้นฐาน ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่ามัธยฐาน และค่าพิสัย และใช้สถิติเชิงอนุมานใช้ทดสอบสมมติฐานการวิจัย โดยใช้ Paired t-test, Chi-square Test
ผลการวิจัยพบว่า “รูปแบบด่านชุมชนปากหวาน” สามารถเพิ่มอัตราการสวมหมวกนิรภัยของผู้ขับขี่จากร้อยละ 45.2 เป็นร้อยละ 78.9 และของผู้โดยสารจากร้อยละ 32.6 เป็นร้อยละ 65.4 รวมทั้งลดจำนวนอุบัติเหตุจาก 28 ครั้งเหลือ 15 ครั้งต่อ 6 เดือน และลดผู้เสียชีวิตจาก 9 คนเหลือ 3 คน อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.001) นอกจากนี้ยังพบการเปลี่ยนแปลงเชิงบวกด้านความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมความปลอดภัยทางถนนของประชาชนความสำเร็จของรูปแบบเกิดจากการบูรณาการองค์ประกอบสำคัญ ได้แก่ การสื่อสารเชิงบวกที่เหมาะสมกับวัฒนธรรม การมีส่วนร่วมของชุมชนอย่างแท้จริง การพัฒนาอาสาสมัครอย่างเป็นระบบ การประสานงานระหว่างหน่วยงานผ่านกลไก ศปถ. และการติดตามประเมินผลต่อเนื่อง การประเมินความยั่งยืนพบว่าอาสาสมัครคงอยู่ร้อยละ 91 และมีความพึงพอใจสูง
เอกสารอ้างอิง
World Health Organization. Global Status Report on Road Safety 2023. Geneva:2, 2023.
Thailand Road Safety Center. รายงานติดตามและประเมินผลการปฏิบัติงานตามแผนแม่บทความปลอดภัยทางถนน ฉบับที่ 5 ในช่วงระยะเวลา 2 ปี (พ.ศ. 2565 - 2566) , 2024.
สุเมธ องกิตติกุล. โครงการศึกษาเพื่อติดตามและประเมินผลแผนแม่บทความปลอดภัยทางถนน พ.ศ. 2565-2570.สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ,2565.
สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดศรีสะเกษ. ศรีสะเกษ ปิดศูนย์ลดอุบัติเหตุสงกรานต์ศรีสะเกษ ยอดดับ 3 เจ็บ 5 ราย. https://sisaket.prd.go.th/th/content/category/detail/id/9/iid/280229,2567.
Kemmis, S., & McTaggart, R. The Action Research Planner (3rd ed.). Geelong, Victoria: Deakin University Press, 1998.
Bliss, T., & Breen, J. Implementing the Recommendations of the World Report on Road Traffic Injury Prevention. Washington, DC: World Bank, 2009.
ชญานิน กฤติยะโชติ, และคณะ. การส่งเสริมวัฒนธรรมความปลอดภัยทางถนนช่วงเทศกาลสงกรานต์ด้วยมาตรการ “ด่านชุมชนปากหวาน”: บทเรียนจากการดำเนินงานในจังหวัดศรีสะเกษ. วารสารการสร้างเสริมสุขภาพไทย, 3(2), 100-107.(2567ก).
ชญานิน กฤติยะโชติ, และคณะ. การสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยทางถนนผ่านกลไกชุมชน: กรณีศึกษาด่านชุมชนปากหวานตำบลกุดเสลา อำเภอกันทรลักษ์ จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารวิชาการรัตนบุศย์, 6(2), 119-132.(2567ข).
ชญานิน กฤติยะโชติ. การประยุกต์ใช้กลยุทธ์ “ด่านชุมชนปากหวาน” เพื่อส่งเสริมการสวมหมวกนิรภัยในจังหวัดศรีสะเกษ: บทเรียนและข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย. Interdisciplinary Academic and Research Journal, 4(5), 231-244.(2024).
Israel, B. A., Schulz, A. J., Parker, E. A., Becker, A. B., Allen III, A. J., & Guzman, J. R. ,2012.
Rosenberg, M. B. Nonviolent Communication: A Language of Life (2nd ed.). Encinitas, CA: PuddleDancer Press, 2003.
Rogers, C. R. On Becoming a Person: A Therapist's View of Psychotherapy. Boston: Houghton Mifflin,1961.
Ratanavaraha, V., & Suangka, S. Impacts of accident severity factors and loss values of crashes on expressways in Thailand. IATSS Research, 37(2), 130-136. https://doi.org/10.1016/j.iatssr.2013.07.001,2014.
Bandura, A. Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52, 1-26. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.1,2001.
Rosenstock, I. M., Strecher, V. J., & Becker, M. H. Social learning theory and the health belief model. Health Education Quarterly, 15(2), 175-183. https://doi.org/10.1177/109019818801500203, 1988.
ชญานิน กฤติยะโชติ, อรุณี สุวรรณโชติ, ปรียาภรณ์ เชสูงเนิน, และ กุสุมา มีศิลป์. รายงานการสอบสวนการบาดเจ็บและเสียชีวิตจากอุบัติเหตุรถจักรยานยนต์ชนรถปิคอัพ บริเวณหน้าโรงน้ำคูลสปริง บ้านเปือย อำเภอพยุห์ จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารอนามัยสิ่งแวดล้อมและสุขภาพชุมชน, 10(1), 711-720,2568ก.
World Health Organization. Save LIVES: A Road Safety Technical Package. Geneva: WHO,2017.
ชญานิน กฤติยะโชติ และคณะ. รายงานการสอบสวนการบาดเจ็บและเสียชีวิตจากอุบัติเหตุรถจักรยานยนต์ชนรถปิคอัพ บริเวณหน้าโรงน้ำคูลสปริง บ้านเปือย อำเภอพยุห์ จังหวัดศรีสะเกษ. วารสารอนามัยสิ่งแวดล้อมและสุขภาพชุมชน , 10(1), 711-720, 2567ง.
ชิติพัทร สุขขี. การพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการศูนย์อำนวยการความปลอดภัยทางถนนระดับจังหวัด (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยมหิดล,2023.
ชญานิน กฤติยะโชติ. รูปแบบการพัฒนาศักยภาพ ศปถ.สู่การเป็นผู้นำการจัดการความปลอดภัยทางถนนระดับพื้นที่ จังหวัดศรีสะเกษ. เอกสารนำเสนอในการสัมมนาวิชาการระดับชาติ ครั้งที่ 16 “สาน พลังเข้มข้น สร้างกลไกเข้มแข็ง เพื่อถนนไทยปลอดภัย” (Road Safety Strong Together). อิมแพ็คฟอรั่ม เมืองทองธานี, 20-21 พฤศจิกายน 2567,2567ค.
ชญานิน กฤติยะโชติ, กุสุมา มีศิลป์, สุภาภรณ์ ทัศนพงศ์, จุฑามาศ แก้วจันดี, และ อนุพันธ์ สุวรรณพันธ์. การพัฒนากลไกการขับเคลื่อนงานสุขภาวะชุมชน: บทเรียนจากโครงการพัฒนากลไกหน่วย จัดการจังหวัดศรีสะเกษ. วารสารวิชาการรัตนบุศย์, 7(1), 311-324,2568ข.
วิไลวรรณ เทพสุธา. การใช้กลไกอาสาสมัครสาธารณสุขในการส่งเสริมความปลอดภัยทางถนน: กรณีศึกษาจังหวัดขอนแก่น. วารสารพยาบาลสาธารณสุข, 34(1), 89-103,2563.
