การวิเคราะห์สรรพคุณตัวยาจากตำรับยาสตรีด้วยวิธีการจัดกลุ่ม : กรณีศึกษา หมอกระจ่าง ยี่มี
คำสำคัญ:
การจำแนกกลุ่ม, ยาสตรี, หมอกระจ่าง ยี่มีบทคัดย่อ
การวิจัยเอกสารเชิงสำรวจนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมตำรับยาของหมอพื้นบ้านของหมอกระจ่าง ยี่มี ที่ใช้ในการรักษาโรคโลหิตสตรี และวิเคราะห์ย้อนกลับหาสรรพคุณตัวยาจากสรรพคุณของตำรับยาที่ตัวยานั้นประกอบอยู่ด้วยการวิเคราะห์จำแนกกลุ่ม
ผลการศึกษาพบว่า
หมอกระจ่าง ยี่มี เป็นหมอพื้นบ้านชาวนครศรีธรรมราชที่ได้รับการยอมรับด้านการรักษาโรคโลหิตสตรีระหว่างปี พ.ศ. 2500 ได้ทำการเขียนตำรับยาที่ใช้ในสมุดตีเส้นจำนวน 200 หน้า เป็นตำรับยาจำนวน 31 ตำรับ ประกอบด้วยตัวยา 169 ตัวยา สำหรับรักษาอาการป่วยของสตรีตั้งแต่การมีประจำเดือน การคลอด และหลังคลอด เมื่อได้นำมาทำการวิเคราะห์จำแนกกลุ่มตัวยาตามสรรพคุณของตำรับยาที่ตัวยานั้น ๆ ประกอบอยู่ สามารถจำแนกได้เป็น 8 กลุ่มตัวยา ที่มีสรรพคุณ 15 กลุ่มสรรพคุณ ซึ่งทำให้กำหนดได้ว่าตัวยาใดอยู่ในกลุ่มตัวยาที่ครอบคลุมสรรพคุณของตำรับที่ตัวยานั้นประกอบอยู่ สามารถนำไปใช้ในการกำหนดโครงสร้างตำรับยาตามโครงสร้างยาไทย คือ ตัวยาตรง ตัวยาช่วย ตัวยาประกอบ ตัวยาชูกลิ่น ชูรส และแต่งสีของยาต่อไป
References
ลาลูแบร์, ซิมมอน เดอ. (2457). จดหมายเหตุลาลูแบร์ พงศาวดารสยามครั้งกรุงศรีอยุธยา แผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช. พระนคร: ปรีดาลัย.
ตำราพระโอสถพระนารายณ์. (2460). สมเด็จพระบรมราชินีนาถ พระบรมราชนนี โปรดเกล้า ฯ ให้พิมพ์พระราชทานในงานศพพระยาแพทยพงษา (นาก โรจนแพทย์) ปีมเสง พ.ศ. 2460. พระนคร: โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร.
กองคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยและพื้นบ้านไทย (ผู้รวบรวม). (2559). ชุดตำราภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยฉบับอนุรักษ์ ตำราสรรพคุณยา. กรุงเทพฯ: ศูนย์สื่อและสิ่งพิมพ์แก้วเจ้าจอม มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา.
กองการประกอบโรคศิลปะ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. (2541). ตำราแพทย์แผนโบราณทั่วไป สาขาเภสัชกรรม. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์แห่งประเทศไทย. หน้า 184-185.
Qiu J. (2007). A CULTURE IN THE BALANCE. Nature. 448: 126-128. Retrieved From https://doi.org/10.1038/448126a (2022, 25 May).
สำนักวิชาการ กรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข. (2553). รายงานการสาธารณสุขไทย ด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก 2552-2553 . กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจกรรมโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก.
PenState Eberly College of Science. (2022). STAT 505 Applied Multivariate Statistical Analysis: Lesson 14: Cluster Analysis. [Online]. Retrieved From https://online.stat.psu.edu/stat505/lesson/14 (2022, 25 May).
กัญทร ยินเจริญ, สิริรัตน์ เลาหประภานนท์, ศรินทร์รัตน์ จิตจำ, และ สถิตาภรณ์ ชูแก้ว. (2563). ตำรับยาสมุนไพรรักษาโรคโลหิตระดูสตรี: กรณีศึกษาหมอพื้นบ้านในจังหวัดนครศรีธรรมราช พัทลุง และตรัง. วารสารการแพทย์และวิทยาศาสตร์สุขภาพ. 27(1): 82-95.
เกศริน มณีนูน, บดินทร์ ชาตะเวที, จอมขวัญ ดาคง, นัฐพล เคียนขัน, และ นงลักษณ์ กุลวรรัตต์. (2560). การศึกษาภูมิปัญญาการใช้สมุนไพรรักษาโรคโลหิตระดูสตรีของหมอพื้นบ้านในจังหวัดกระบี่และสงขลา. บทความวิจัย. วารสารวิทยาศาสตร์บูรพา. 22(3): 243-258.
