ฝากครรภ์ครั้งแรกล่าช้า: บทบาทพยาบาลในการส่งเสริมสุขภาพมารดาและทารกในครรภ์
คำสำคัญ:
การฝากครรภ์ล่าช้า, บทบาทพยาบาล, การส่งเสริมสุขภาพบทคัดย่อ
การฝากครรภ์ครั้งแรกภายใน 12 สัปดาห์ของการตั้งครรภ์มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการประเมินสุขภาพ การคัดกรองภาวะเสี่ยง การให้คำปรึกษาด้านสุขภาพ และการคัดกรองสุขภาพจิต บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนและสังเคราะห์หลักฐานเชิงประจักษ์เกี่ยวกับปัจจัยที่เกี่ยวข้องและผลกระทบของการฝากครรภ์ครั้งแรกล่าช้าต่อสุขภาพมารดาและทารก พร้อมทั้งเสนอแนวทางการพยาบาลเชิงรุกเพื่อเพิ่มอัตราการเข้าถึงบริการฝากครรภ์ภายใน 12 สัปดาห์ โดยใช้วิธีการวิเคราะห์องค์ความรู้จากงานวิจัยและประสบการณ์ปฏิบัติงานจริง ผลการทบทวนชี้ให้เห็นว่า ปัจจัยด้านเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม ความเชื่อ ความรู้ด้านสุขภาพ การเข้าถึงบริการ และประสบการณ์ต่อระบบบริการ มีความสัมพันธ์กับการฝากครรภ์ครั้งแรกล่าช้า ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงให้มารดาเกิดภาวะโลหิตจาง ภาวะแทรกซ้อนระหว่างตั้งครรภ์และคลอด การคลอดก่อนกำหนด ทารกน้ำหนักน้อย และเพิ่มค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพ ข้อเสนอแนะเพื่อส่งเสริมการฝากครรภ์ตามระยะที่เหมาะสม ได้แก่ การพัฒนาระบบบริการที่เข้าถึงง่ายขึ้น การสื่อสารความเสี่ยงที่ชัดเจน การพัฒนาบุคลากรให้มีทัศนคติเชิงบวก และการอบรมอาสาสมัครประจำหมู่บ้านให้ทำหน้าที่ส่งเสริมให้สตรีตั้งครรภ์ได้รับการฝากครรภ์ในระยะเวลาที่เหมาะสม ถือเป็นกลยุทธ์สำคัญในการลดอัตราป่วยและอัตราตายของมารดาและทารกให้สอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
Boka, A., Alemu, M., & Gela, D. (2023). Delayed antenatal care and associated factors among pregnant women attending health facilities in Addis Ababa, Ethiopia. African Journal of Midwifery and Women’s Health, 17(3), https://doi.org/10.12968/ajmw.2022.0036
Carvalho, O. M. C., Junior, A. B. V., Augusto, M. C. C., Leite, A. J. M., Nobre, R. A., Bessa, O. A. A. C., de Castro, E. C. M., Lopes, F. N. B., & Carvalho, F. H. C. (2020). Delays in obstetric care increase the risk of neonatal near-miss morbidity events and death: A case-control study. BMC Pregnancy Childbirth, 20, 437. https://doi.org/10.1186/s12884-020-03128-y
Department of Health. (2022). Antenatal care manual for public health personnel. Bureau of Health Promotion, Department of Health, Ministry of Public Health. [in Thai]
Department of Health. (2024). DoH dashboard indicator summary. http://dashboard.anamai.moph.go.th/dashboard/anc12/index?year=2023 [in Thai]
Dibaba, B., Bekena, M., Dingeta, T., Refisa, E., Bekele, H., Nigussie, S., & Amentie, E. (2024). Late initiation of antenatal care and associated factors among pregnant women attending antenatal clinic at Hiwot Fana Comprehensive Specialized Hospital, Eastern Ethiopia: A cross-sectional study. Front Glob Women’s Health, 27(5), 1431876. https://doi.org/10.3389/fgwh.2024.1431876
Endawkie, A., Kebede, S. D., Abera, K. M., Abeje, E. T., Enyew, E. B., Daba, C., Asmare, L., Bayou, F. D., Arefaynie, M., Mohammed, A., Tareke, A. A., Keleb, A., Kebede, N., & Tsega, Y. (2024). Time to antenatal care booking and its predictors among pregnant women in East Africa: A Weibull Gamma Shared Frailty Model using a recent demographic and health survey. Frontiers in Global Women’s Health, 27(5), 1457350. https://doi.org/10.3389/fgwh.2024.1457350
Gbene, J., Takase, M. A., Ayangba, V., Abanga, W. A., Hamza, A. S., Alechana, J. A., Dzantor, E. K., & Tarkang, E. E. (2024). Predictors of late antenatal care initiation: A multicentre cross-sectional study in Ghana. Sage Open Nursing, 10, 1-14. https://doi.org/10.1177/23779608241299345
Girma, N., Abdo, M., Kalu, S., Alemayehu, A., Mulatu, T., Hassen, T. A., & Roba, K. T. (2023). Late initiation of antenatal care among pregnant women in Addis Ababa city, Ethiopia: A facility based cross-sectional study. BMC Women’s Health, 23(1), 13. https://doi.org/10.1186/s12905-022-02148-4
Izuka, E. O., Obiora-Izuka, C. E., Asimadu, E. E., Enebe, J. T., Onyeabochukwu, A. D., & Nwagha, U. I. (2023). Effect of late antenatal booking on maternal anemia and fetus birth weight on parturients in Enugu, Nigeria: An analytical cross-sectional study. Nigerian Journal of Clinical Practice, 26(5), 558-565. https://doi.org/10.4103/njcp.njcp_117_22
Jenkan, W., Tamdee, D., & Boonchieng, W. (2020). The socio-cultural context affecting the antenatal care among pregnant hilltribe women, Chai Prakan District, Chiang Mai Province. Nursing Journal, 47(4), 155-167. https://he02.tci-thaijo.org/index.php/cmunursing/article/view/247934 [in Thai]
Kanwal, I., Javed, N., Murtaza, A., Mustafa, Z., Iqbal, S., & Khan, S. (2025). Outcome of pregnancy in booked vs un-booked patients. Indus Journal of Bioscience Research, 3(5), 187-191. https://doi.org/10.70749/ijbr.v3i5.1097
Lim, S. W. C., Foo, S. A., Chan, H. G., & Mathur, M. (2024). Maternal and fetal outcomes in the absence of antenatal care: A retrospective cohort study. International Journal of Reproduction, Contraception, Obstetrics and Gynecology, 13(6), 1376-1382. https://doi.org/10.18203/2320-1770.ijrcog20241415
Mansoor, J., Hafeez, U., Khan, N. U., Ali, A., Zubair, R., Swathi, N. L., Nadeem, A., & Mansoor, F. (2024). Fetal and neonatal outcomes in booked vs unbooked deliveries: A systematic review and meta-analysis of the global literature. Research Square, preprint version https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-5067026/v1
Mare, K. U., Andargie, G. G., Moloro, A. H., Mohammed, A. A., Mohammed, O. A., Wengoro, B. F., Lahole, B. K., Hadaro, T. S., Leyto, S. M., Mamo, P. O., Hedato, A. H., Seifu, B. L., Wondmeneh, T. G., Ebrahim, O. A., & Sabo, K. G. (2025). Late initiation of antenatal care visit amid implementation of new antenatal care model in Sub-Saharan African countries: A multilevel analysis of multination population survey data. PLOS One, 20(1), e0316671. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0316671
Ministry of Public Health. (2023). Thailand maternal and child health strategic plan 2023-2027. MOPH. [in Thai]
Puthussery, S., Tseng, P. C., Sharma, E., Harden, A., & Leah, L. (2022). Late antenatal care initiation and neonatal outcomes in an ethnically diverse maternal cohort. The European Journal of Public Health, 32(Suppl. 3), ckac130.243. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckac130.243
Rouzi, A., Sahly, N., Kafy, A. M., Alamoudi, R. A., Abualsaud, R. M., Alsheri, W. A., Almehmadi, W. M., Khayyat, S. T., & Altumaihi, R. M. (2023). Mortality outcomes between pregnant women booked for antenatal care and unbooked pregnant women. Annals of Saudi Medicine, 43(6), 357-363. https://doi.org/10.5144/0256-4947.2023.357
Tangwiwat, P., Tuangratananon, T., & Khamtong, J. (2022). Situation analysis of antenatal care services in Thailand. Journal of Health Science, 31(5), 809-825. https://thaidj.org/index.php/JHS/article/view/12784 [in Thai]
Teshale, G., Jejaw, M., Demissie, K. A., Getnet, M., Dellie, E., Geberu, D. M., Tafere, T. Z., Addis, B., Yazachew, L., Worku, N., Tiruneh, M. G., & Belachew, T. B. (2024). Late antenatal care booking and associated factors among pregnant women in Ethiopia: Evidence from 2019 performance monitoring for action data analysis. BMC Pregnancy Childbirth, 24, 826. https://doi.org/10.1186/s12884-024-07038-1
World Health Organization. (2016). WHO recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience. WHO.
World Health Organization. (2023). Recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience (updated 2023). WHO.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารสุขภาพและอาหารเชิงสร้างสรรค์
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
“ข้าพเจ้าและผู้เขียนร่วม (ถ้ามี) ขอรับรองว่า บทความที่เสนอมานี้ยังไม่เคยได้รับการตีพิมพ์และไม่ได้อยู่ระหว่างกระบวนการพิจารณาลงตีพิมพ์ในวารสารหรือแหล่งเผยแพร่อื่นใด ข้าพเจ้าและผู้เขียนร่วมยอมรับหลักเกณฑ์การพิจารณาต้นฉบับ ทั้งยินยอมให้กองบรรณาธิการมีสิทธิ์พิจารณาและตรวจแก้ต้นฉบับได้ตามที่เห็นสมควร พร้อมนี้ขอมอบลิขสิทธิ์บทความที่ได้รับการตีพิมพ์ให้แก่สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒน์หากมีการฟ้องร้องเรื่องการละเมิดลิขสิทธิ์เกี่ยวกับภาพ กราฟ ข้อความส่วนใดส่วนหนึ่งและ/หรือข้อคิดเห็นที่ปรากฏในบทความข้าพเจ้าและผู้เขียนร่วมยินยอมรับผิดชอบแต่เพียงฝ่ายเดียว”
