บทสัมภาษณ์ ดร.นพ.ยศ ตีระวัฒนานนท์ เลขสธิการมูลนิธิและนักวิจัยอาวุโส HITAP

บทคัดย่อ

ภูมิหลัง: การประเมินเทคโนโลยีและนโยบายด้านสุขภาพ (Health Technology Assessment: HTA) เป็นกระบวนการสำคัญในการพิจารณาผลกระทบของเทคโนโลยีทางการแพทย์และนโยบายสุขภาพในระบบสาธารณสุข โดยมุ่งเน้นให้เกิดการตัดสินใจที่ใช้หลักฐานทางวิชาการเป็นพื้นฐานเพื่อนำไปสู่การจัดสรรทรัพยากรที่มีประสิทธิภาพและเป็นธรรม ในประเทศไทย หน่วยงานที่มีบทบาทสำคัญในด้านนี้คือ โครงการประเมินเทคโนโลยีและนโยบายด้านสุขภาพ (HITAP) ซึ่งดำเนินงานวิจัยและให้คำแนะนำเชิงนโยบายแก่หน่วยงานรัฐมาอย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ตาม การประยุกต์ใช้ HTA ในการกำหนดนโยบายยังคงมีความท้าทายในหลายมิติ เช่น การขาดความเข้าใจของผู้กำหนดนโยบายและบุคลากรสาธารณสุขเกี่ยวกับแนวทางการประเมิน และความท้าทายในการประยุกต์ใช้ผลการวิจัยในบริบทที่แตกต่างกัน

วัตถุประสงค์การวิจัย: (1) เพื่อศึกษาบทบาทและกระบวนการดำเนินงานของ HITAP ในการพัฒนาและส่งเสริมการใช้ HTA ในระบบสาธารณสุขของประเทศไทย (2) เพื่อวิเคราะห์อุปสรรคและความท้าทายในการดำเนินงาน HTA ในบริบทของประเทศไทย (3) เพื่อเสนอแนวทางในการพัฒนาและขยายบทบาทของ HTA ให้มีประสิทธิภาพและเกิดผลกระทบเชิงนโยบายที่เป็นรูปธรรม

ระเบียบวิธีการวิจัย: การวิจัยนี้เป็นการศึกษาวิเคราะห์เชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) กับผู้เชี่ยวชาญ นักวิจัย และผู้กำหนดนโยบายที่เกี่ยวข้องกับ HITAP และกระบวนการ HTA รวมถึงการทบทวนวรรณกรรมจากแหล่งข้อมูลวิชาการและรายงานการศึกษาที่เกี่ยวข้อง ข้อมูลที่ได้ถูกวิเคราะห์โดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) เพื่อระบุประเด็นสำคัญเกี่ยวกับบทบาทของ HITAP อุปสรรคในการดำเนินงาน และแนวทางการพัฒนา HTA ในอนาคต

ผลการวิจัย: ผลการศึกษาพบว่า HITAP มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนการใช้ HTA ในการกำหนดนโยบายสาธารณสุขของประเทศไทย โดยเฉพาะในด้านการพิจารณาบรรจุยาและเทคโนโลยีทางการแพทย์เข้าสู่บัญชียาหลักแห่งชาติ และการสนับสนุนข้อมูลเชิงประจักษ์ให้กับสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) อย่างไรก็ตาม อุปสรรคสำคัญของการดำเนินงาน HTA ในประเทศไทย ได้แก่ การขาดความเข้าใจของผู้กำหนดนโยบายและบุคลากรทางสาธารณสุขเกี่ยวกับกระบวนการ HTA การขาดแคลนทรัพยากรบุคคลที่มีความเชี่ยวชาญ และข้อจำกัดด้านงบประมาณ นอกจากนี้ ยังพบว่าในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 HITAP มีบทบาทสำคัญในการให้คำแนะนำเชิงนโยบายเกี่ยวกับมาตรการควบคุมโรค แนวทางการจัดหาวัคซีน และการประเมินความคุ้มค่าของการใช้ทรัพยากรด้านสาธารณสุข

สรุปผล: การศึกษานี้ชี้ให้เห็นว่า HITAP เป็นกลไกสำคัญในการขับเคลื่อน HTA ในประเทศไทย โดยช่วยให้การตัดสินใจเชิงนโยบายในระบบสาธารณสุขมีความเป็นวิทยาศาสตร์และใช้หลักฐานเชิงประจักษ์มากขึ้น อย่างไรก็ตาม ยังคงมีความท้าทายที่ต้องได้รับการแก้ไข เช่น การเพิ่มการรับรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับ HTA ในหมู่ผู้กำหนดนโยบายและบุคลากรสาธารณสุข การพัฒนากำลังคนด้าน HTA และการเพิ่มแหล่งงบประมาณสนับสนุนงานวิจัยด้านนี้ เพื่อให้การใช้ HTA สามารถส่งผลกระทบเชิงนโยบายที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น