ปัจจัยที่มีผลต่อระดับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการสร้างเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ : กรณีศึกษาชุมชนบ้านม่าหนิก อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต

บทคัดย่อ

ภูมิหลัง: การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากรในจังหวัดภูเก็ตนำไปสู่การเพิ่มขึ้นของสัดส่วนผู้สูงอายุ ทำให้พื้นที่เข้าสู่สังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์ ปัจจัยนี้ส่งผลให้เกิดความต้องการด้านสุขภาพที่เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะใน อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต ซึ่งพบว่ามีอัตราการป่วยด้วยโรคเรื้อรัง เช่น โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน และโรคหัวใจสูงขึ้น การสร้างเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุจึงเป็นแนวทางสำคัญในการส่งเสริมคุณภาพชีวิตและลดภาระของระบบสาธารณสุข การมีส่วนร่วมของชุมชน เป็นหัวใจสำคัญในการส่งเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ เนื่องจากช่วยให้เกิดการดูแลต่อเนื่องและยั่งยืน อย่างไรก็ตาม ระดับการมีส่วนร่วมของชุมชนยังคงอยู่ในระดับปานกลางและยังขาดการสนับสนุนจากหลายภาคส่วน ซึ่งอาจเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนากลยุทธ์ที่มีประสิทธิภาพ

วัตถุประสงค์การวิจัย: (1) เพื่อศึกษาระดับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการสร้างเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุในชุมชนบ้านม่าหนิก อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต (2) เพื่อเปรียบเทียบระดับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการสร้างเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ โดยจำแนกตามปัจจัยส่วนบุคคล แรงสนับสนุนทางสังคม และทัศนคติของบุคลากรด้านสุขภาพ (3) เพื่อศึกษาปัญหาและอุปสรรคที่มีผลต่อการมีส่วนร่วมของชุมชนในการสร้างเสริมสุขภาพผู้สูงอายุ

ระเบียบวิธีการวิจัย: การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงพรรณนา (Descriptive Research) กลุ่มตัวอย่างเป็นประชาชนอายุ 20 ปีขึ้นไปในชุมชนบ้านม่าหนิก อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต จำนวน 233 คน คัดเลือกโดยการสุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน (Multiple Random Sampling) ข้อมูลถูกรวบรวมผ่านแบบสอบถามซึ่งครอบคลุม 6 ส่วน ได้แก่ ข้อมูลทั่วไป การสนับสนุนทางสังคม ทัศนคติต่อบุคลากรด้านสุขภาพ การมีส่วนร่วมของชุมชน ปัญหาอุปสรรค และข้อเสนอแนะ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ Independent sample t-test, One-way ANOVA และการเปรียบเทียบความแตกต่างรายคู่ (LSD test)

ผลการวิจัย: ผลการศึกษาพบว่าประชาชนในชุมชนบ้านม่าหนิกมีส่วนร่วมในการสร้างเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุในระดับ ปานกลาง (ค่าเฉลี่ย = 2.82) โดยมีการมีส่วนร่วมสูงสุดในด้าน การวางแผน (ค่าเฉลี่ย = 2.88) รองลงมาคือ การค้นหาปัญหา (ค่าเฉลี่ย = 2.87) และ การดำเนินการ (ค่าเฉลี่ย = 2.86) ส่วนการมีส่วนร่วมใน การประเมินผล อยู่ในระดับต่ำที่สุด (ค่าเฉลี่ย = 2.68) ผลการวิเคราะห์ยังพบว่าประชาชนที่มีอาชีพ สถานภาพสมรส และแรงสนับสนุนทางสังคมที่แตกต่างกัน มีระดับการมีส่วนร่วมที่แตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ p < 0.05 นอกจากนี้ ปัจจัยที่เป็นอุปสรรคสำคัญต่อการมีส่วนร่วมของชุมชน ได้แก่ ภาระจากการประกอบอาชีพ การดูแลครอบครัว และการขาดการกระจายงานจากผู้นำชุมชน

สรุปผล: ผลการวิจัยชี้ให้เห็นว่า การมีส่วนร่วมของชุมชนในการสร้างเสริมสุขภาพผู้สูงอายุในชุมชนบ้านม่าหนิกยังอยู่ในระดับปานกลาง โดยมีการมีส่วนร่วมในด้าน การวางแผน สูงที่สุด ขณะที่ การประเมินผลยังคงเป็นจุดอ่อนที่ต้องได้รับการพัฒนา ปัจจัยที่ส่งเสริมการมีส่วนร่วม ได้แก่ แรงสนับสนุนทางสังคมและทัศนคติของบุคลากรด้านสุขภาพ ในขณะที่อุปสรรคหลักคือ ภาระทางเศรษฐกิจและภาระในครอบครัว การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชนในระยะยาวควรคำนึงถึงการสนับสนุนโครงสร้างพื้นฐานด้านสุขภาพ การเพิ่มความเข้าใจเกี่ยวกับบทบาทของชุมชน และการกระตุ้นให้เกิดความเป็นเจ้าของในการสร้างเสริมสุขภาพของผู้สูงอายุ