การบริหารสาธารณสุขชุมชนอย่างยั่งยืนตามแนวทางปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
คำสำคัญ:
การบริหารสาธารณสุขชุมชน, , เศรษฐกิจพอเพียง, , ภูมิคุ้มกัน, , ระบบสาธารณสุขบทคัดย่อ
บทนำ: การบริหารจัดการสาธารณสุขระดับชุมชนมีความสำคัญต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน
อย่างยั่งยืน โดยยึดหลักการมีส่วนร่วมของชุมชนและการใช้ทรัพยากรอย่างเหมาะสม อย่างไรก็ตาม ชุมชน
ในประเทศไทย ยังคงประสบปัญหาด้านทรัพยากร การสื่อสารด้านสุขภาพและความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงบริการสุขภาพ ซึ่งจำเป็นต้องมีแนวทางการพัฒนาที่สอดคล้องกับบริบทของท้องถิ่น เช่น การนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ในงานสาธารณสุข
วัตถุประสงค์: (1) อธิบายบทบาทของการบริหารจัดการสาธารณสุขระดับชุมชนในการเสริมสร้างระบบสุขภาพที่ยั่งยืน (2)วิเคราะห์การนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาประยุกต์ใช้ในแผนงานและพัฒนาสุขภาพชุมชน (3) เสนอแนวทางนโยบายการพัฒนาสุขภาพชุมชนผ่านการมีส่วนร่วมและการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า
วิธีการการศึกษา: บทความนี้ ใช้การทบทวนวรรณกรรมและการวิเคราะห์เชิงประยุกต์ โดยใช้กรอบแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง แนวคิดการมีส่วนร่วมของชุมชน และแบบจำลอง PRECEDE–PROCEED ในการวิเคราะห์แนวทางการบริหารจัดการสาธารณสุขชุมชนและใช้กรณีศึกษาของ “ตำบลสุขภาพดี” เป็นตัวอย่างแนวทางที่สอดคล้องกับแนวคิดเหล่านี้
ผลการศึกษา: การบริหารจัดการสาธารณสุขตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงช่วยเสริมสร้างความยั่งยืน
ของระบบสาธารณสุข โดยเน้นการใช้ทรัพยากรอย่างพอประมาณ มีเหตุผลและสร้างภูมิคุ้มกันในระบบสาธารณสุข ชุมชนที่นำแนวคิดนี้ไปใช้ เช่น ตำบลสุขภาพดี สามารถลดปัญหาสุขภาพเรื้อรังได้ และเสริมสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชนอย่างเป็นรูปธรรม
สรุปผลการศึกษา: การผนวกหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเข้ากับการบริหารจัดการสาธารณสุขระดับชุมชนเป็นแนวทางที่มีศักยภาพในการสร้างระบบสาธารณสุขที่ยั่งยืน มีความยืดหยุ่นและเหมาะสมกับบริบทท้องถิ่น การส่งเสริมการมีส่วนร่วม การใช้เทคโนโลยีควบคู่กับภูมิปัญญาท้องถิ่น และการติดตามและประเมินผลอย่างต่อเนื่อง เป็นกลยุทธ์สำคัญที่ควรได้รับการสนับสนุนในนโยบายสาธารณสุขในอนาคต
เอกสารอ้างอิง
กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ. (2561). การบริหารจัดการระบบสุขภาพระดับชุมชน. นนทบุรี: กระทรวงสาธารณสุข.
กระทรวงสาธารณสุข. (2564). แผนพัฒนาระบบบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ พ.ศ. 2565–2569. กรุงเทพฯ: สำนักนโยบายและยุทธศาสตร์.
นิสา รัตนดิลก ณ ภูเก็ต, & สมศักดิ์ สามัคคีธรรม. (2566). การพัฒนาตัวแบบการนำโครงการตำบลสุขภาวะของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพไปปฏิบัติ. วารสารวิชาการวิทยาลัยบริหารศาสตร์, 6(4), 54–71.
ประกาศ เรื่อง ยุทธศาสตร์ชาติ (พ.ศ. 2561 – 2580). (2561, 13 ตุลาคม). ราชกิจจานุเบกษา, 135.
ประกาศ เรื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 13 (พ.ศ. 2566 – 2570). (2565, 1 พฤศจิกายน). ราชกิจจานุเบกษา, 139.
ปิยะรังสิต ส., & ธงชัย แสงชัยชาญ. (2552). การสร้างความยั่งยืนของการปฏิรูประบบสุขภาพ: บทเรียนจากประเทศไทย. วารสารสาธารณสุขเอเชียตะวันออกเฉียงใต้, 1(1), 24–28.
พัชรี วรรณภพ. (2561). การประเมินผลโครงการสาธารณสุขตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง. วารสารวิชาการ, 11(2), 45–56.
มนัสวี อ่อนอรุณ. (2562). การบูรณาการเทคโนโลยีกับภูมิปัญญาท้องถิ่นในการดูแลสุขภาพ. วารสารสุขภาพชุมชน วารสารการพัฒนาชุมชน, 15(1), 45–59.
รพีสุภา หวังเจริญรุ่ง, & คณะ. (2567). การจัดทำร่างแผนพัฒนาสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 13. นนทบุรี: สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข.
วิชชุดา กิจการุณย์. (2562). ความท้าทายของการสื่อสารสุขภาพในระดับชุมชน. วารสารสาธารณสุขชุมชน, 15(2), 32–41.
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.). (2564). รายงานสถานการณ์สุขภาพชุมชนและข้อเสนอเชิงนโยบาย ปี 2564. กรุงเทพฯ: สสส.
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.). (2563). คู่มือตำบลสุขภาวะ: การจัดการสุขภาพชุมชนด้วยตนเอง. กรุงเทพฯ: สสส.
สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ. (2562). ตำบลสุขภาวะ: รูปธรรมของการมีส่วนร่วมเพื่อสร้างสุขภาพ. นนทบุรี: สช.
สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ. (2564). การจัดการทรัพยากรด้านสุขภาพอย่างมีประสิทธิภาพ. นนทบุรี: สช.
สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ. (2566). ธรรมนูญว่าด้วยระบบสุขภาพแห่งชาติ ฉบับที่ 3 พ.ศ. 2565. บริษัท พิมพ์สิริพัฒนา จำกัด.
สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2559). ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง: หลักการและแนวทางปฏิบัติ. กรุงเทพฯ: สศช.
สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. (2565). รายงานสถานการณ์การบริหารจัดการระบบสาธารณสุขระดับปฐมภูมิของประเทศไทย ปี 2565. กระทรวงสาธารณสุข.
สุขุมาลย์ วงศ์กิตติไพบูลย์. (2563). การมีส่วนร่วมของชุมชนในการส่งเสริมสุขภาพตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง. วารสารวิจัยและพัฒนาระบบสุขภาพชุมชน, 13(3), 147–158.
สุธีรา กลิ่นสุคนธ์. (2564). การประยุกต์ใช้หลักเศรษฐกิจพอเพียงในการพัฒนาสาธารณสุขชุมชน. วารสารสุขศึกษาและพฤติกรรมศาสตร์, 3(2), 45–55.
สุพัตรา ศรีสุพรรณ. (2563). การมีส่วนร่วมของชุมชนกับการพัฒนาสาธารณสุขในระดับปฐมภูมิ. วารสารวิชาการสาธารณสุข, 29(1), 15–24.
องค์การอนามัยโลก. (2563). การมีส่วนร่วมของชุมชนในระบบสุขภาพท้องถิ่นและการพัฒนาที่ยั่งยืน: แนวทางและเทคนิค. สืบค้นจาก https://apps.who.int/iris/handle/10665/107341
Green, L. W., & Kreuter, M. W. (2005). Health program planning: An educational and ecological approach (4th ed.). McGraw-Hill.
Nutbeam, D. (2000). Health literacy as a public health goal: A challenge for contemporary education and communication strategies into the 21st century. Health Promotion International, 15(3), 259–267. https://doi.org/10.1093/heapro/15.3.259
Ritchie, M. (2012). Sufficiency economy and sustainable development: Applying a Thai philosophy to community health. Journal of Community Health, 37(3), 534–540. https://doi.org/10.1007/s10900-011-9485-1
World Health Organization. (1978). Declaration of Alma-Ata: International Conference on Primary Health Care, Alma-Ata, USSR. https://www.who.int/publications/almaata_declaration_en.pdf
World Health Organization. (2015). Health in all policies: Training manual. https://www.who.int/publications/i/item/9789241507981
World Health Organization. (2018). Social determinants of health. https://www.who.int/social_determinants/en/
World Health Organization. (2020). Primary health care: Closing the gap between public health and primary care. https://www.who.int/publications/i/item/9789240017832
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 วารสารวิทยาศาสตร์สุขภาพและสาธารณสุข วชิระภูเก็ต
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
